تعریف تغییرات اقلیمی

کنوانسیون ساختاری سازمان ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی، تغییرات اقلیمی را این­گونه تعریف کرده است: «تغییر اقلیمی تغییری در اقلیم است که به طور مستقیم و غیر مستقیم با فعالیت‌انسانی مرتبط بوده به گونه‌ای که ترکیب اتمسفر کره زمین را تغییر دهد و این تغییر با تغییر طبیعی اقلیمی در دوره زمانی مشابه تفاوت چشمگیر داشته باشد.»[1]

تعریف هیات بین دولتی تغییرات اقلیمی از تغییرات اقلیمی با تعریف کنوانسیون ساختاری سازمان ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی متفاوت است و بیان می‌دارد: «هرگونه تغییر در وضعیت اقلیم، که (مثلا با استفاده از تست­های آماری) از طریق تغییرات در میانگین و/ یا در تغییرپذیری ویژگی­های آن قابل شناسایی باشد و در یک دوره زمانی طولانی، معمولا چند دهه یا بیشتر، ادامه داشته باشد. این مفهوم به هر تغییری در طول زمان اشاره می­کند، خواه در اثر فعل و انفعالات طبیعی یا در اثر فعالیت‌های انسانی باشد.»[2]

به نظر می‌رسد تعریف هیات بین دولتی تغییرات اقلیمی، از جامعیت بیشتری برخوردار باشد. زیرا طبق این تعریف هرگونه تغییری در اتمسفر زمین تغییرات اقلیمی محسوب می‌گردد و عوامل طبیعی یا فعل و انفعالات طبیعی درون اتمسفر زمین نیز علاوه بر عوامل انسانی به عنوان منشأ تغییرات اقلیمی در نظر گرفته شده است. در حالی که کنوانسیون ساختاری سازمان ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی، عامل انسانی را مورد توجه خاص قرار داده و به فعل و انفعالات طبیعی اشاره‌ای ننموده‌ است. راه حل‌های ارائه شده نیز در خصوص فعالیت‌ها و مداخلات انسانی و جلوگیری از پیامدهای آن می‌باشد زیرا توجه به فعالیت انسانی است که می‌تواند در سیاست‌گذاری و اتخاذ تصمیمات لازم‌الاجرا برای اعضا به منظور جلوگیری از عوامل مخرب و تاثیرگذار بر تغییرات اقلیمی کمک نماید. هیات بین دولتی تغییرات اقلیمی عنصر زمان را مورد اشاره قرار داده که در موضوع تغییرات اقلیمی این عنصر دارای اهمیت است. تغییرات ناپایدار و زودگذر در این تعریف گنجانده نمی‌شود زیرا آثار نامطلوب ماندگار بر جای نمی‌گذارد و از چنان اهمیتی برخوردار نیستند تا مورد توجه جامعه جهانی قرار بگیرد و بیشتر به تغییرات پایدار و دارای آثار نامطلوب پرداخته می‌شود که جدا از تغییرات اقلیمی در دوره‌های زمانی مختلف پدید می‌آید.

اگرچه تغییرات اقلیمی و شرایط اتمسفری در دوره‌های کوتاه‌ مدت و در سطح محدوده‌ای خاص یا منطقه می‌تواند در نهایت کل کره زمین را متأثر سازد و باید مورد توجه قرار بگیرد، اما تغییرات پایدار است که به عنوان تغییرات اقلیمی مطرح می‌باشند. این تغییرات در یک دوره زمانی مشخص و نسبتا طولانی به وقوع می‌پیوندد و مناطق وسیع یا کل کره زمین را متأثر می‌سازند. از این رو در موضوع تغییرات نامطلوب اقلیمی باید موارد زیر مورد توجه قرار گیرد.

• مقایسه تغییرات اقلیمی ایجاد شده در دوره زمانی معین نسبت به دوره‌های مشابه دیگر؛
• پایدار بودن و طولانی بودن تغییرات اقلیمی؛
• کل اتمسفر کره زمین یا محدوده‌ای وسیع را در بر‌ می‌گیرد.

گفتار دوم: اقدامات جامعه بین­المللی در مقابله با تغییرات اقلیمی

خطر تغيير آب و هوا را اولین بار یك شیميدان سوئدي در قرن نوزدهم میلادی مطرح كرد. اما تنها در اواخر دهه 80 میلادی بود كه دانشمندان با جمع آوری مدراک كافی به اين نتيجه رسيدند كه اين تغيير در حال انجام است و بشريت را تهديد می‌كند.[3]

پس از آن، مهم­ترین اقدامات جامعه بین­المللی در مقابله با تغییرات نامطلوب اقلیمی و آثار آن به شکل زیر است:

بند اول: اولین کنفرانس جهانی اقلیم (1979)

اولین کنفرانس جهانی اقلیم[4] در سال 1979 میلادی، توسط سازمان جهانی هواشناسی،[5] اولین بار بود که دانشمندان به طور علنی به مسئله تأثیرات فعالیت انسانی بر سیستم اقلیمی توجه کردند.

اولین کنفرانس جهانی اقلیم، تغییرات اقلیمی را به عنوان یک مسئله فوری جهان شناسایی کرد و اعلامیه­ای مبنی بر درخواست از دولت­ها برای پیش­بینی و محافظت در برابر بحران اقلیمی صادر نمود. یک برنامه جهانی اقلیم[6] نیز ایجاد شد که توسط سازمان جهانی هواشناسی، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و شورای بین­المللی اتحادیه­های علمی[7] هدایت می­شد.[8]

بند دوم: قطعنامه 53/43 ملل متحد (1988)

به دنبال افزایش آگاهی جمعی درباره مسائل محیط زیستی در طول دهه 1980 میلادی، دولت‌ها توجه بیشتری به مسائل اقلیمی کردند. در سال 1988 میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه 53/43[9]را مورد پذیرش قرارداد که بر «حفاظت از اقلیم جهانی نسل‌های بشری امروز و آینده» تأکید نمود.

بند سوم: تشکیل هیات بین دولتی تغییرات اقلیمی (1988)

پيدايش دگرگوني­هايي در اتمسفر جهان و گرمایش تدريجي، دانشمندان را بر آن داشت تا در محافل علمي بر روي تئوري تغییرات اقلیمی و پديده گازهاي گلخانه­اي تبادل نظر نمايند. هیات بین‌دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد[10] در سال 1988 میلادی با همکاری مشترک سازمان هواشناسی جهانی (WMO) و برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP)[11] تاسیس شد و در زمینه تاثیرات انسان بر تغییرات اقلیمی و کاربردهای آن در موضوعات آب، انرژی، کشاورزی، دریا، جنگل و مرتع، شهرسازی و الگوهای توسعه مطالعه و تحقیق می‌کنند. هیات بین‌دولتی تغییرات اقلیمی توسط 194 عضو کنترل می‌شود و از سوی سازمان ملل مسئولیت انجام ارزیابی‌های سیستماتیک منظم در مورد تغییرات اقلیمی و اثرات آن را برعهده دارد. این سازمان مفتخر به دریافت جایزه صلح نوبل در سال 2007 است.

بند چهارم: دومین کنفرانس جهانی اقلیم (1990)

دومین کنفرانس جهانی اقلیم، که اواخر سال 1990 میلادی برگزار شد، گام مهمی به سوی ایجاد یک کنوانسیون جهانی اقلیم و دعوت به «آغاز مذاکرات درباره یک کنوانسیون ساختاری راجع به تغییرات اقلیمی بدون تأخیر» بود. این کنفرانس به عنوان تأییدی برای اولین گزارش ارزیابی هیأت بین دولتی تغییرات اقلیمی[12] بود که واقعیت تهدید و خطر تغییرات اقلیمی را تأیید می‌نمود. مجمع عمومی با تصویب قطعنامه 212/45[13] پاسخ داد که به طور رسمی آغازگر مذاکرات درباره کنوانسیون تغییرات اقلیمی است و توسط یک کمیته مذاکره کننده بین دولتی[14] پیش از تشکیل کنفرانس ملل متحد درباره محیط زیست و توسعه[15] یا نشست زمین[16] (ریودوژانیرو، ژوئن 1992) برگزار شد.

ند پنجم: ایجاد کنوانسیون ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی توسط کمیته مذاکره کننده بین دولتی (1992)

کمیته مذاکره کننده بین دولتی در فوریه 1991 تشکیل شد و نمایندگان دولت‌ها کنوانسیون ساختاری سازمان ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی (UNFCCC) را، پانزده ماه پس از مذاکرات، در روز نهم می 1992 میلادی مورد پذیرش قرار دادند. پس از آن در نشست زمین، این کنوانسیون جدید برای امضای دولت‌ها مفتوح شد. کنوانسیون در 21 مارس 1994 پس از امضای حداقل 15 کشور لازم‌الاجرا گشت. اکنون این کنوانسیون عضویت تقریبا جهانی دارد.[17] تاکنون کنوانسیون توسط 194 کشور و اتحادیه اروپا[18] مورد پذیرش قرار گرفته، که آن را به یکی از پرحمایت‌ترین توافقنامه‌های بین‌المللی محیط‌زیستی تبدیل می­کند.

هدف نهایی کنوانسیون، «تثبيت غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر در سطحی است که از مداخله خطرناك فعاليت­هاي بشر در سیستم اقلیمی جلوگيري شود. دستیابی به چنین سطحی باید در قالب زمانی کافی باشد که به اکوسیستم اجازه دهد به طور طبیعی با تغییرات اقلیمی تطبیق یابد، به­طوری­که اطمینان حاصل شود تولیدات غذا در معرض تهدید نمی‌باشد و توسعه اقتصادی را قادر می‌سازد به یک شکل پایدار پیش برود.»[19]

«هدف اصلی از تدوین کنوانسیون ساختاری سازمان ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی آن بوده است که تولید کلیه گازهای گلخانه­ای که توسط پروتکل مونترال 1987 کنترل نشده­اند، تحت کنترل درآیند. این گازها از جمله دی اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن را در بر می­گیرند. کنوانسیون ساختاری در واقع مجموعه اصول و قواعدی را ترسیم نمود تا دولت­های عضو در جهت دستیابی به اهداف کنوانسیون مزبور یعنی کنترل و کاهش تولید گازهای گلخانه­ای اضافی همه کوشش­های خود را به کار برند. به ویژه کنوانسیون مزبور دو سری اصول و قواعد را برای کشورهای جهان تدوین نمود. ماده (1)4 کنوانسیون تعهدات کلی را بر دوش همه کشورهای جهان (چه توسعه یافته و چه در حال توسعه) گذارده است و ماده (2)4 کنوانسیون تعهدات خاصی را برای کشورهای توسعه یافته یا کشورهای در حال پیشرفت اقتصادی در نظر گرفته است.

ماده (1)4 کنوانسیون تعهدات کلی زیر را در بر می گیرد:

تهیه گزارش در مورد تولید گازهای گلخانه­ای، اتخاذ اقداماتی برای کاهش گازهای گلخانه­ای، همکاری در زمینه تطبیق یافتن با تغییرات اقلیمی، همکاری در جهت کاهش اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی، همکاری در زمینه های علمی و فنی مربوط به شرایط اقلیمی جهان و انتقال دانش و تکنولوژی در این زمینه و نیز آموزش و آگاهی دادن به جامعه در زمینه تغییر اقلیم و راه­های جلوگیری از آن.

ماده (2)4 کنوانسیون نیز از جمله یک تعهد اساسی را برای کشورهای توسعه یافته (کشورهای ضمیمه یک کنوانسیون) در بر دارد که بر اساس آن این کشورها می بایستی تمامی اقدامات لازم را در جهت کاهش تولید گازهای گلخانه ای تا سال 2000 به کار می بردند تا سطح تولید این گازها در سال 2000 به همان میزان سال 1990 می­رساندند.»[20]

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

محتوای پژوهش

محتوای پژوهشی این پایان­نامه پس از بیان این مقدمه به سه فصل تقسیم شده است:

فصل اول مربوط به کلیات می­باشد و در سه مبحث تهیه شده است. در مبحث اول این فصل، به ارائه کلیات و تعریف مفاهیم کلیدی در زمینه تغییرات اقلیمی پرداخته شده است تا موضوع مورد بحث و اهداف مورد نظر از طرح موضوع به نحو واضح‌تری قابل بررسی باشند. در مبحث دوم، به دلایل اصلی ایجاد پدیده تغییرات اقلیمی و اثرات آن بر محیط زیست انسان پرداخته شده است. در پایان، در مبحث سوم به‌طور خلاصه به اسناد بین­المللی مرتبط با مقابله با تغییرات اقلیمی و نقش سازمان­های بین­المللی در این زمینه اشاره می­شود.

فصل دوم با عنوان نظام حقوقي بين­الملل بشر در مقابله با تغییرات اقلیمی، شامل سه مبحث است. مبحث اول به به ضرورت به کارگیری قواعد حقوق بشر در مقابله با تغییرات اقلیمی و ساز و کارهای حقوق بشر برای مقابله با این پدیده پرداخته می­شود. در مبحث دوم، اسناد بین­المللی حقوق بشر از نظر مقابله با تغییرات اقلیمی مورد بررسی قرار می­گیرند و در مبحث سوم سازمان­های بین­المللی و نقش آن­ها در مقابله با تغییرات اقلیمی بررسی می­شوند.

در فصل سوم با عنوان ابعاد حقوق بشری تغییرات اقلیمی و نظام حقوق بشر در مقابله با آن، به بررسی تاثیرات تغییرات اقلیمی بر برخورداری بشر از حقوق خود پرداخته شده است که در چهار مبحث شامل تاثیر تغییرات اقلیمی بر سلامت انسان و نظام حقوق بشری در مواجهه با آن، تاثیر تغییرات اقلیمی بر امنیت انسانی و نظام حقوق بشری در مواجهه با آن، بررسی تاثیر تغییرات اقلیمی بر حقوق زنان و کودکان و نظام حقوق بشری در مواجهه با آن، و بررسی تاثیر تغییرات اقلیمی بر سایر ابعاد حقوق بشر از جمله حق حیات، حق نسبت به غذای کافی، حق نسبت به آب، حق نسبت به مسکن کافی، حق تعیین سرنوشت و حقوق مردمان بومی ارائه شده است.

در نهایت نیز حاصل تحلیل­ها و نتایج به دست آمده در چارچوب سه فصل مزبور، در نتیجه­گیری نهایی این پایان نامه ارائه گردیده است.

کلیات

مقدمه

در دهه­های اخیر فعالیت­هایی در سطح جهان صورت گرفته است تا با پدیده­ای که به عنوان «تغییر اقلیم زمین» یاد می­شود، برخوردی مناسب صورت گیرد و از پیامدهای ناگوار آن جلوگیری گردد. در راستای این فعالیت­ها می­توان به پذیرش اسنادی چون قطعنامه­های مجمع عمومی سازمان ملل متحد در زمینه حمایت از اقلیم زمین، اعلامیه­های سازمان ملل متحد راجع به محیط زیست بشر (استکهلم، 1972) و راجع به توسعه (ریودوژانیرو، 1992)، کنوانسیون­ها و پروتکل­های جهانی نظیر کنوانسیون وین 1985 برای حمایت از لایه ازن و پروتکل مونترال (و اصلاحیه­های مربوط به آن) و کنوانسیون ساختاری ملل متحد راجع به تغییرات اقلیمی[1] و پروتکل 1997 آن، و نیز اسناد جهانی دیگر نظیر دستور کار [2]21 (به ویژه فصل 9 آن در زمینه حمایت از اتمسفر) اشاره نمود.[3]

بر اساس گزارش کمیسر عالی حقوق بشر، طیف وسیعی از حقوق بشر شناسایی شده به صورت جهانی، مانند حق نسبت به غذا، حق نسبت به مسکن کافی، و حق نسبت به آب و در واقع حق نسبت به حیات در معرض تهدید مستقیم ناشی از تغییرات اقلیمی می­باشند.[4] تغییرات اقلیمی همچنین حق نسبت به جای زندگی و کار و نیز حق نسبت به سرپناه و دارایی،[5] حقوق مربوط به معیشت[6] و فرهنگ و مهاجرت و اسکان مجدد را به­طور مستقیم تحت تاثیر مستقیم قرار می­دهد.[7] به علاوه، تغییرات اقلیمی تهدید جدی علیه سلامت عمومی و صلح و امنیت انسانی است.

هرچند مناقشات سیاسی قابل ملاحظه­ای درباره عوامل تغییرات اقلیمی وجود داشته است، اما امروزه در میان جوامع علمی اجماع کلی وجود دارد که بشر وضعیت اتمسفر زمین را تغییر می‌دهد و روند مشاهده شده برای گرم شدن نتیجه افزایش غلظت گازهای گلخانه­ای در اتمسفر می باشد. براساس دیدگاه هیات بین­دولتی تغییرات اقلیمی،[8] «بیشتر افزایش صورت گرفته در میانگین دمای جهانی از اواسط قرن بیستم، به احتمال فراوان به­واسطه افزایش غلظت گازهای گلخانه­ای ناشی از دخالت انسان در طبیعت است.»[9]بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد نیز در سخنرانی هیجدهمین کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی[10]گفت: «تغییرات اقلیمی چالشی برای همه بشریت است و به منظور توسعه پایدار باید تعامل جدی با این مسئله داشت و باید اعتبارات بیشتری برای طرح­های مقابله با تغییرات اقلیمی در جهان اختصاص یابد.»

عمده ترین حوادث ناشی از تغییرات اقلیمی شامل بروز سیل (سیل­های آنی، سیل­های سواحل، امواج طوفانی دریا) و حرکات توده­ای (رانش صخره­ها، ریزش کوه، ریزش بهمن، فرونشست زمین)، حوادث ناشی از تغییرات در لایه­های اتمسفر شامل طوفان­های موسمی، تند بادهای شدید، توفان­های محلی و فعل و انفعالات جوی و آثار ناشی از آن شامل گرمایش زمین، شرایط سخت زمستانی، خشکسالی، بادهای آتشین، آتش­سوزی جنگل­ها، آتش سوزی زمین­ها و مزارع 
می­باشند.

مبحث اول: تعریف تغییرات اقلیمی و اقدامات جامعه بین­المللی در مقابله با آن

با توجه به اینکه این پایان‌نامه، به دنبال پژوهش در زمینه «تاثیرات تغییرات نامطلوب اقلیمی بر حقوق بشر و ساز و کارهای حقوق بشری در مواجهه با آن» می­باشد، در این مبحث ابتدا به ارائه کلیات و تعریف مفاهیم کلیدی در زمینه تغییرات اقلیمی می­پردازیم تا موضوع مورد بحث و اهداف مورد نظر از طرح موضوع به نحو واضح‌تری قابل بررسی باشند. زیرا بدون شناخت تغییرات اقلیمی و درک این پدیده زیست‌محیطی، امکان بررسی دقیق حقوقی آن وجود نخواهد داشت.

گفتار اول: تبیین مفاهیم مربوط به تغییرات اقلیمی

پديده تغيير اقليم مبحثی ناآشنا برای طبيعت کره زمين نيست. اقليم اين سياره هميشه در حال تغيير بوده و خواهد بود. اما آنچه اين پديده طبيعی پيچيده را پيچيده­تر نموده ، دخالت­های بشر در چرخه زيستی می­باشد. از هنگام انقلاب صنعتی فعاليت­های بشری باعث تسريع وقوع تغييرات نامطلوب در اقليم سياره زمين شده است. اگرچه تغییرات اقلیمی اجتناب‌ناپذیر می­باشد اما عوامل مختلفی در سرعت این پدیده تاثیر می‌گذارد.

با آغاز انقلاب صنعتی در اوايل قرن نوزدهم میلادی، نیاز بشر به انرژی و مصرف انواع سوخت­های فسیلی باعث افزایش شدید موادی مانند دی‌اکسید ‌کربن و بخار آب در اتمسفر زمین شده ‌است. افزایش جمعیت کره زمین نیز كه باعث تغيير كاربري زمين، تخريب جنگل­ها، افزايش فعاليت­هاي كشاورزي و دامداري و توليد ضايعات جامد و مايع شده است، خود تبعات مختلفي به همراه داشته ‌است.[11] این تغییرات همگی باعث شده است که شرایط اقلیمی و اتمسفر زمین نیز دستخوش دگرگونی‌هایی شود. در این گفتار ابتدا سعی شده ‌است آنچه به نظر مفاهیم کلیدی در عرصه تغییرات اقلیمی هستند، بیان گردد. سپس به اقدامات جامعه بین­المللی در مقابله با تغییرات اقلیمی می­پردازیم.

بند اول: تعریف اقلیم[12]

اقلیم یا آب‌و هوا به متوسط شرایط اتمسفر و زمین یا آب با توجه به مقیاس­ فصل­ها و زمان طولانی­تر گفته ‌می‌شود. وضعیت اقلیم معمولا به وسیله آمار و ارقام مجموعه متغیرهای اتمسفری و سطحی نظیر دما، میزان بارش، میزان وزش باد، رطوبت، ابری بودن، رطوبت خاک، دمای سطح آب دریا و غلظت/ ضخامت لایه‌های یخ در آب دریا و غیره تعیین می‌شود. این آمار و ارقام ممکن است‌مربوط به میانگین طولانی مدت و نیز معیارهای دیگر مانند حداقل دمای روزانه، طول مدت فصل کشت یا شدت سیلاب­ها، باشند.[13]

بند دوم: تعریف تغییر اقلیم ناپایدار یا گذرا[14]

اقلیم حتی در نبود تغییری در اثر اقلیمی[15] نوسان می‌کند، همانند آب و هوا که به طور روزانه تغییر می­نماید. همچنین اقلیم به صورت سیستماتیک به اثر اقلیمی پاسخ می‌دهد اما ممکن است این پاسخ بسیار کند باشد، زیرا اقیانوس­ها برای گرم شدن (یا سرد شدن) در واکنش به اثر اقلیمی، به زمان نیاز دارند. زمان پاسخ­گویی اقیانوس نیز به سرعت جریان­های اقیانوسی که دمای سطح آب را به نقاط عمیق‌تر منتقل می‌کنند، بستگی دارد. برای یک تغییر دمای 3 درجه سانتی‌گراد، ده­ها سال لازم است تا نیمی از پاسخگویی به اثر اقلیمی صورت گیرد و برای پاسخگویی کامل، چند قرن زمان لازم است.[16]

اقلیم به طور پیوسته در طول فصل‌ها و کل سال تغییر می‌کند و تغییرات اقلیمی طبیعی در دوره زمانی کوتاه‌در اثر پاسخگویی سریع به اثرات اقلیمی صورت می‌گیرد. به عنوان مثال افزایش مقادیر زیادی از دی‌اکسید ‌گوگرد، که بخشی از آن به قطرات اسید سولفوریک تبدیل می‌شود و سایر موادی که توسط فعالیت‌های آتشفشانی بزرگ­تر نظیر آتشفشان پیناتوبو[17] در سال 1991 به استراتوسفر راه می‌یابند، می‌تواند منجر به ایجاد دوره­های زمانی خنک­تر از دمای متوسط کره زمین گردد. تغییرات اقلیمی اغلب در اثر فرآیندهای سیستم اقلیمی ایجاد می‌شوند. افزایش دمای سریع دوره‌ای در بخش شرقی اقیانوس اطلس یا پدیده ال­نینیو[18] بهترین مثال این فرآیندها می‌باشد.

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

ارزش خبری:

یکی از اصلی ترین کارکرد رسانه ها کارکرد خبری آن ها است. بر این اساس رسانه های خبری خود را موظف می دانند که وقایعی را که در جامعه اتفاق می افتد به اطلاع شهروندان برسانند. روزانه تعداد بسیار زیادی از وقایع در جامعه رخ می دهد که پوشش تمامی این وقایع توسط رسانه ها امکان پذیر نمی باشد . پیشرفت تکنولوژی اطلاعات که انتقال سریعتر اخبار را امکان پذیر می کند نیز موجب شده که رسانه ها قدرت انتخاب بیشتری در خصوص وقایع اتفاق افتاده داشته باشند. در نتیجه از حداقل فرصت موجود باید استفاده کنند و خبری را بازتاب دهند که بیشترین خواسته های آن ها را برآورده کند.

با افزایش کمی رسانه ها در جوامع، لزوم توجه به سلیقه ی مخاطبان باعث شد که برنامه های رسانه ها تنوع بیشتری در پاسخ به نیازهای مخاطبان داشته باشد.در نتیجه مدت تخصیص داده شده به اخبار و به تبع آن اخبار جنایی به مرور کمتر شد. با توجه به تعداد زیاد و میزان وقوع جرائم در جامعه و محدود بودن ظرفیت رسانه ها در بازتاب این حوادث، این وقایع باید پالایش شده و از میان تعدادی اندک که معیارها و اصول حاکم بر فضای رسانه ای سازگار است پوشش خبری داده شود. اینکه کدام یک از خبرها انتخاب و کدام یک طرد شود از جمله وظایفی است که توسط اعضاء واحدهای خبری رسانه های جمعی شامل گزارشگران، دبیران و سردبیران و مترجمان که اصطلاحا آن ها را دروازه بانان می نامند انجام می گیرد[1].

از طرفی نیز تا قبل از تحول در ساختار اقتصادی و افزایش رسانه های خبری، مسئولین این رسانه ها هیچ گونه الزامی در جذب مخاطب نداشتند اما با وقوع این تحولات جذب مخاطب در اولویت رسانه ها قرار گرفت و در جهت تحقق این هدف محتوی اخبار منعکس شده نیز دگرگون شد . در نتیجه اخباری در دستور پخش قرار می گیرند که جذاب باشند و موجب افزایش مخاطب رسانه گردند. در نتیجه اینکه کدام یک از وقایع اتفاق افتاده شانس بیشتری برای انتخاب در سبد خبری رسانه ها را دارند ، منوط به میزان مطابقت آن حادثه با معیار ها و اصول مورد توجه مدیران رسانه ها دارد. معیار های متنوعی در انتخاب اخبار تاثیر دارند که در نهایت وجود آن ها شانس انتخاب شدن واقعه را برای بازنمایی بیشتر می کند. هرچه اتفاق رخ داده مطابقت بیشتری با معیار های خبرنگاران داشته باشد دارای ارزش خبری[2]بیشتری است و احتمال انتخاب آن به عنوان گزارش خبری بیشتر می شود.

گفتار پنجم :ترس از جرم:

وقوع جرم در جوامع آثار مخرب زیادی به دنبال دراد . یکی از این آثار زیانبار ایجاد احساس ناامنی در جوامع است . پس از وقوع جرم در یک منطقه احساس ناامنی ناشی از آن ممکن است تا مدت ها باقی باشد و اهالی منطقه از اینکه مورد آن جرم یا جرایم مشابه واقع شوند هراس داشته باشند. به این احساس ناامنی ناشی از پدیده ی مجرمانه ترس از جرم گفته می شود . از نظر علمی نیز ترس از وقوع جرم به اندازه ی خود آن ، یعنی خطر های آماری حاصل از وقوع جرم اهمیت دارد.[3]دلیل این اهمیت نیز تاثیر ترس از جرم بر متغییر های اجتماعی مثل میزان همبستگی اعضای جامعه است.

ترس از جرم یک متغیر اعتباری و غیر ملموس است و میزان آن در جامعه بستگی به عوامل گوناگونی دارد. یکی از این عوامل بازنمایی رسانه ای جرایم در رسانه ها است. انتخاب وقایعی که باید بازتاب داده شود بر اساس ارزش خبری در رسانه ها موجب می گردد ، جرایمی که دارای خطر بیشتری هستند در اولویت پخش قرار گیرند.استفاده خبرنگاران از روش های خاص افزایش جذابیت اخبار موجب افزایش تاثیر بر مخاطبین می گردد. و یکی از عواملی است که ممکن است تحت تاثیر آن ترس از جرم به نحو نامعقولی بالا باشد.در این صورت این ترس اگرچه اساسا عقلانی نیست ولی احساسی است که در میان مردم وجود دارد و توسط رسانه های گروهی تشدید می شود.[4]این در حالی است که بازنمایی جرایم در رسانه ها موجب می گردد که مخاطبین به نحو غیر مستقیم وقوع جرم را تجربه کنند که به آن تجربه ی نیابتی جرم گفته می شود و موجب می گردد که میزان ترس از جرم ناشی از بازنمایی جرم را افزایش می دهد.

گفتار ششم: افکار عمومی:

اصطلاح افکار عمومی دارای چهارچوب علمی و فنی گسترده و بسیار پیچیده است تا جایی که برخی از صاحبنظران جامعه شناسی ارائه تعریفی دقیق از آن را غیر ممکن دانسته اند . با این وجود به عنوان تعریفی ساده افکار عمومی را دیدگاه مردم در خصوص موضوعاتی که مورد توجه یا علاقه عموم است ، دانسته اند .[5] آنچه در خصوص دیدگاه مردم قابل توجه است نحوه شکل گیری آن است. نحوه شکل گیری این دیدگاه به عوامل متعدد بستگی دارد .

در حالی که تردید نیست که این دیدگاه نتیجه جامعه متشکل از محیط خانوادگی و آموزشی و اجتماعی می باشد[6] تاثیر رسانه ها در شکل گیری این نتیجه قابل توجه است. کیفیت تاثیر گذاری رسانه ها در شکل گیری افکار عمومی دارای فراز و نشیب های زیادی بوده است . در دوران قبل از جنگ جهانی دوم مقاماتی اقدام به تحمیل استانداردهای خود و ارزشیابی رعایت احترام به جامعه در اولین برنامه های تلویزیون می کردند.[7]این امر باعث می شد که روند شکل گیری افکار عمومی تحت کنترل قرار گیرد و از نتایج نامطلوب رسانه ها بر افکار عمومی تا حد امکان پیشگیری شود. همزمان پوشش اخبار هم بر مبنای حوادث اتفاق افتاده بود تا پوشش روزنامه وار وقایعی که در جامعه رخ داده است.[8]

خبر نگاران نیز با رعایت اصول اخلاقی در گزارشات خود و انعکاس واقعی حوادث اتفاق افتاده در جامعه افکار عمومی را به شکل صحیح و منطبق با اوضاع و احوال روز جامعه شکل می دادند. اما به تدریج و تحت تاثیر تغییر ساختار صنعتی جوامع مطبوعات به تدریج به سمت جلب منابع مالی به منظور تامین هزینه های خود پیش رفتند. این تغییرات تاثیر خود را بر انتخاب محتوای اخبار جنایی نیز به جای گذاشت.

با وجود فاصله گرفتن روند بازتاب جرم در رسانه از واقعیت های موجود در اجتماع نظر سنجی های انجام شده نشان می دهد که مردم اطلاعات خود در خصوص جرایم را از اخبار رسانه ها و برنامه های تلویزیونی کسب می کنند[9]نتیجه این امر شکل گیری افکار عمومی در خصوص جرم و مجازات در مردم منطبق با اخبار بازتاب یافته در رسانه ها است مصاحبه هایی که در خصوص وقایع مهم کیفری انجام شده است نشان می دهد که افراد در مصاحبه ها صرفا آنچه را که از طریق رسانه ها به آنان بازخورد داده شده است را بازگو می کنند و نگرشی همسو با اخبار منعکس شده در رسانه ها را در آنان سبب شده است . این افراد با ذکر الفاظ و عبارات کلی که توسط رسانه ها استفاده می شود مثل برخورد شدید و لزوم عبرت دیگران از واقعه رخ داده از این اقدامات حمایت می کنند . در واقع آنچه تحت عنوان افکار عمومی از طرف رسانه ها بازتاب داده می شود ساخته و پرداخته ی خود آن ها است . دبیران و سردبیران مطبوعات و تهیه کنندگان برنامه های خبری و تفسیری رادیو و تلویزیون از طریق گزینش موضوعات خبری و تفسیری و نحوه پوشش آنها به طور غیر مستقیم بستری فراهم می کنند که موضوعات و اخبار مهم روز چه چیزهایی هستند[10].البته میزان تاثیر رسانه ها بستگی به ویژگی های هر جامعه و میزان مقبولیت رسانه در آن جامعه دارد . به عنوان مثال دولتی بودن رسانه ها موجب کاهش نفوذ رسانه ها در مردم می شود[11]و یا توسعه یافتگی موجب می شود اثر مستقیم محیط اجتماعی بر افکار عمومی کمتر و اثر غیر مستقیم آن از طریق رسانه ها بیشتر شود.[12]

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

چهارچوب مفهومی :

یکی از اصطلاحات پر کاربرد تحقیق ، رسانه است. رسانه ها در ابتدا دارای کارکرد ساده ی انتقال پیام و عموما به شیوه ی بازتاب اخبار بودند. رسانه ها با مرور زمان و در بطن جامعه و همسو با تحولات جامعه متحول شدند. محتوای این رسانه ها به سمت تنوع و در پیش گرفتن کارکرد های آموزشی ، علمی ، سرگرمی دگرگون شد . از طرفی رسانه ها با استفاده از تکنولوژی جدید امکانات بهتری را با فرصت کمتر در اختیار مخاطبان خود قرار می دادند. در تحقیق حاضر رسانه طیف وسیعی از وسایل ارتباطی مانند روزنامه ، مجله ، کتاب ها ، رادیو ، تلویزیون ، اینترنت را شامل می شود.

رسانه های خبری اخبار مربوط به برخی از جرایم را به شدت پیگیری می کنند و تمام مراحل آن را از هنگام وقوع تا اجرای حکم و مجازات مجرم با تمام جزییات مورد پوشش قرار می دهند . پرونده ی قتل میدان کاج سعادت آباد تهران و روح الله داداشی نمونه بارز این پرونده ها هستند . پرداختن رسانه ها به اخبار مربوط به این جرایم رسانه ای شدن جرم نام دارد.

انتخاب پرونده های جنایی که جنبه رسانه ای پیدا می کنند بستگی به میزان مطابقت آن پرونده با معیار ها و شرایطی دارد که مورد توجه مدیران رسانه ها است و در نهایت منجر به استقبال بیشتر مخاطبان از خبر آن واقعه می شود. تاکید بر این معیار ها باعث شده تا وقایع از حیث میزان انطباق با آن ها بررسی شوند و هرچه پرونده مورد نظر با این معیار ها هماهنگی بیشتری داشته باشد ارزش خبری آن بالاتر است و احتمال انتخاب آن در سبد خبری افزایش پیدا می کند.

گفتار اول: سیر تحول رسانه :

رسانه ها در ابتدا به شکلی ساده انتشار می یافتند و در پوشش مجلات یا روزنامه های کم تیراژ به انتقال اخبار اقدام می نمودند. در این دوره رسانه ها دارای محتوایی ساده و غیر پیچیده بودند اما به مرور زمان و همراه با متنوع شدن اشکال ظاهری آن ها محتوای رسانه ها نیز به سمت پیچیده شدن حرکت کردند در پوشش اطلاعات خبری ، عقاید و نظرات سیاسی و ایدئولوژیک و … انتشار یافتند.

توسعه شهر نشینی و تحول ساختارهای اجتماعی زمینه اصلی تغییر در محتوای رسانه ها می باشد. این امر موجب کاسته شدن از ارتباط متقابل و مستقیم مردم با جامعه و کسب اخبار و اطلاعات از منبع مستقیم گشت و مردم برای آگاهی از رخدادهای جامعه به رسانه های گروهی تکیه کرده و این وابستگی به مرور زمان بیشتر گشته است. بنابراین مثل گذشته اطلاعات مردم از طریق اعضای خانواده و همسایگان به دست نمی آمد و به تدریج از طریق منابع خلاصه تر و جزئی تر مثل رسانه ها تامین می شد.[1]این امر موجب گشت که رسانه ها همزمان با افراد بیشتری در ارتباط باشند. با افزایش تعداد مخاطبان رسانه های جمعی شکل گرفتند که تمایز اصلی آن ها با رسانه ها ی گذشته گسترش تعداد مخاطبان آن ها و حوزه های جغرافیایی وسیعتر تاثیر گذاری بر مردم بود و رسانه های جمعی در سطحی گسترده به انتشار اطلاعات ، اخبار ، عقاید و نظرات پرداختند [2].

با توجه به نیاز مردم در کسب اطلاعات در خصوص وضعیت جامعه این رسانه ها در مناطق شهری به سرعت افزایش یافتند و به زودی حجم وسیعی از انواع رسانه های نوشتاری ، دیداری و شنیداری وارد جامعه شدند و با اشکال مختلف از قبل روزنامه ، مجله ، کتاب ، رادیو ، تلویزیون ، اینترنت به بازتاب وقایع رخ داده در جامعه پرداختند.اعضای جامعه نیز با توجه به افزایش ساعات کاری و کاهش فرصت های فراغت با مرور زمان به رسانه های خبری برای کسب اطلاعات وابسته تر شدند .با تحولات بیشتر در جوامع شهری مخاطبان رسانه ها نیز افزایش پیدا کردند و ارتباط غیر مستقیمی از طریق مطبوعات پرتیراژ و مخصوصا وسایل ارتباطی نوین نظیر رادیو و تلویزیون بین گروه های وسیع انسانی ایجاد گشت که به آن ارتباط توده ای می گویند.[3].

در مقابل رسانه های گروهی نیز به مرور زمان دستخوش تغییراتی شده اند و از تحولات جامعه تاثیر پذیرفته اند. یکی از اساسی ترین تحولاتی که بر رسانه ها تاثیرگذار بوده گسترش و رشد خصوصی سازی بوده است. به این ترتیب با تحول ساختار اقتصادی، اجتماعی و حکومت اقتصاد بازار آزاد بر جوامع شهری ساختار رسانه ها نیز متحول گشت و مطبوعات نیز به سمت صنعتی شدن حرکت کردند. صنعتی شدن مطبوعات که در حدود سال های دهه ی 1850 رخ داد و اولین نتیجه آن هم این بود که به تدریج هزینه انتشار روزنامه را بالا برد.[4] حتی رسانه هایی که برای کسب سود فعالیت نمی کنند یعنی فرستنده های دولتی و رسانه هایی که موسسات غیر انتفاعی آن ها را اداره می کنند تحت تاثیر اصول حاکم بر اقتصاد بازار آزاد قرار دارند و این اصول بر فعالیت آن ها تاثیر می گذارد[5].

همزمان با این تغییرات رسانه ها مجبور شدند که جلب منابع در آمدی را در اولویت اهداف خود قرار دهند. رسانه ها نیز که با بالا رفتن هزینه های انتشار و اداره کردن خبرگزاری ها نیاز به تامین منابع مالی داشتند باید در میان شرکت های بزرگ تجاری جایگاهی کسب می کردند.[6]کسب چنین جایگاهی موجب می گشت که تامین منابع مالی رسانه ها تا حدودی تضمین گردد.در طرف مقابل نیز وجود برخی ویژگی ها مثل ساده تر شدن امکان دسترسی به مشتریان ، دسترسی انبوه به مشتریان ،‌ کم هزینه تر شدن دسترسی به مشتریان[7] و … موجب جلب توجه شرکت های بزرگ تجاری در استفاده از ظرفیت رسانه ها برای تبلیغات شد.

افزایش کمی و کیفی رسانه ها موجب گردید که صاحبان بنگاه های تجاری قدرت انتخاب در بین تعداد زیادی از رسانه ها را برای پخش آگهی تبلیغاتی داشته باشند. در نتیجه رسانه ها باید توجه این مراکز را به توانایی های خود جلب می کردند تا شانس انتخاب شدن آنها توسط بنگاه ها بیشتر شود، در واقع رقابت برای جذب آگهی بین رسانه ها باعث شده که بازاری موسوم به بازار آگهی شکل بگیرد[8]

یکی از مهمترین معیارهایی که توسط بنگاه های تجاری در انتخاب رسانه برای پخش آگهی مورد توجه است ، میزان مخاطب رسانه ها ست. داشتن مخاطب بیشتر بزرگترین مزیت در جذب آگهی محسوب می شود چراکه با پخش آگهی در رسانه های پر مخاطب دسترسی به مشتریان بیشتری فراهم می شود.بنابراین جلب مخاطب بیشتر در اولویت کاری رسانه ها قرار گرفت. رسانه ها نیز در جهت جلب مخاطب تغییراتی را در برنامه های خود به وجود آوردند، که مهمترین آن تغییر در محتوای برنامه ها بود . به تدریج علاوه بر کارکرد انعکاس اخبار و وقایع با توجه به ارتباط وسیع و مداوم مردم با رسانه ها ، این رسانه ها کارکرد های متنوعی از قبیل خبری ، آموزشی، راهنمایی و رهبری و تفریحی و تبلیغی[9] را به منظور افزایش کیفیت برنامه های خود در پیش گرفتند.

تغییر دیگری که در جهت افزایش تعداد مخاطبان و رضایت آن ها انجام شد تغییراتی بود که به دنبال پیشرفت علوم مختلف در نوع و قابلیت های رسانه ها به وجود آمد و به تدریج علاوه بر رسانه های نوشتاری مثل روزنامه یا مجله ها انواع رسانه های دیداری و شنیداری وارد عرصه رقابت رسانه ای شدند.با این تغیرات و ورود رسانه های جدید سرعت انتقال اطلاعات افزایش پیدا کرد و این امر به یکی از مزیت ها در جذب مخاطب تبدیل شد.

گفتار دوم : بازنمایی رسانه ای:

رسانه های خبری با بازتاب اخبار مربوط به وقایع اتفاق افتاده در جامعه تصویری از این رخدادها را برای مخاطبان خود تداعی می کنند. این عمل در اصطلاح بازنمایی رسانه ای[10]گفته می شود . در این فرایند گزارشگران از رخدادهای جامعه به عنوان مواد اولیه برای اخبار خود استفاده می کنند. محصول نهایی این فرایند به صورت گزارش های خبری برای مخاطبان عرضه می شود . آنچه در این خصوص قابل توجه است این است که محصول نهایی که برای مخاطبان بازتاب داده می شود ، با رخداد اصلی مبنای این خبر ممکن است متفاوت باشد. این روند منجر به بازنمایی متفاوت با واقعیت در رسانه ها می شود . این امر می تواند نتیجه عوامل متعددی باشد که در نهایت بر محصول نهایی رسانه ها تاثیر می گذارند.

یکی از این دلایل لزوم جذابیت گزارش های خبری به منظور جلب مخاطب برای رسانه ها در رقابت با سایر خبرگزاری ها ست . انتخاب واژه ها توسط خبرنگاران تاثیر زیادی بر جذابیت گزارش دارد و خبرهایی که مورد تاثیر قرار می گیرند ، خبرهایی که با حروف درشت نوشته می شود و انتخاب واژه توسط مخبرین و سخن مفسرین و نوع انتخاب عنوان ها و تیترهای اصلی و فرعی همه بر اساس معیارهایی است که مخاطب را تحت تاثیر قرار می دهد[11].

در واقع دبیران و سردبیران مطبوعات و تهیه کنندگان برنامه های خبری و تفسیری رادیو و تلویزیون با استفاده از روش هایی مثل انتخاب عنوان جذاب برای خبر و یا چاپ خبر در نخستین برگ روزنامه یا نخستین خبر و تفسیر و نحوه پوشش آنها در جهت افزایش جذابیت خبر خواسته یا ناخواسته موجب تفاوت خبر یا حادثه اتفاق افتاده می شوند . به همین دلیل است که برخی از جامعه شناسان معتقدند که گزارشگری خبری علاوه بر اینکه بازنمایی(بازتاب واقعیت) است شامل باز- نمایی(تولید واقعیت) نیز می باشد[12].

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

ارزش خبری:

یکی از اصلی ترین کارکرد رسانه ها کارکرد خبری آن ها است. بر این اساس رسانه های خبری خود را موظف می دانند که وقایعی را که در جامعه اتفاق می افتد به اطلاع شهروندان برسانند. روزانه تعداد بسیار زیادی از وقایع در جامعه رخ می دهد که پوشش تمامی این وقایع توسط رسانه ها امکان پذیر نمی باشد . پیشرفت تکنولوژی اطلاعات که انتقال سریعتر اخبار را امکان پذیر می کند نیز موجب شده که رسانه ها قدرت انتخاب بیشتری در خصوص وقایع اتفاق افتاده داشته باشند. در نتیجه از حداقل فرصت موجود باید استفاده کنند و خبری را بازتاب دهند که بیشترین خواسته های آن ها را برآورده کند.

با افزایش کمی رسانه ها در جوامع، لزوم توجه به سلیقه ی مخاطبان باعث شد که برنامه های رسانه ها تنوع بیشتری در پاسخ به نیازهای مخاطبان داشته باشد.در نتیجه مدت تخصیص داده شده به اخبار و به تبع آن اخبار جنایی به مرور کمتر شد. با توجه به تعداد زیاد و میزان وقوع جرائم در جامعه و محدود بودن ظرفیت رسانه ها در بازتاب این حوادث، این وقایع باید پالایش شده و از میان تعدادی اندک که معیارها و اصول حاکم بر فضای رسانه ای سازگار است پوشش خبری داده شود. اینکه کدام یک از خبرها انتخاب و کدام یک طرد شود از جمله وظایفی است که توسط اعضاء واحدهای خبری رسانه های جمعی شامل گزارشگران، دبیران و سردبیران و مترجمان که اصطلاحا آن ها را دروازه بانان می نامند انجام می گیرد[1].

از طرفی نیز تا قبل از تحول در ساختار اقتصادی و افزایش رسانه های خبری، مسئولین این رسانه ها هیچ گونه الزامی در جذب مخاطب نداشتند اما با وقوع این تحولات جذب مخاطب در اولویت رسانه ها قرار گرفت و در جهت تحقق این هدف محتوی اخبار منعکس شده نیز دگرگون شد . در نتیجه اخباری در دستور پخش قرار می گیرند که جذاب باشند و موجب افزایش مخاطب رسانه گردند. در نتیجه اینکه کدام یک از وقایع اتفاق افتاده شانس بیشتری برای انتخاب در سبد خبری رسانه ها را دارند ، منوط به میزان مطابقت آن حادثه با معیار ها و اصول مورد توجه مدیران رسانه ها دارد. معیار های متنوعی در انتخاب اخبار تاثیر دارند که در نهایت وجود آن ها شانس انتخاب شدن واقعه را برای بازنمایی بیشتر می کند. هرچه اتفاق رخ داده مطابقت بیشتری با معیار های خبرنگاران داشته باشد دارای ارزش خبری[2]بیشتری است و احتمال انتخاب آن به عنوان گزارش خبری بیشتر می شود.

گفتار پنجم :ترس از جرم:

وقوع جرم در جوامع آثار مخرب زیادی به دنبال دراد . یکی از این آثار زیانبار ایجاد احساس ناامنی در جوامع است . پس از وقوع جرم در یک منطقه احساس ناامنی ناشی از آن ممکن است تا مدت ها باقی باشد و اهالی منطقه از اینکه مورد آن جرم یا جرایم مشابه واقع شوند هراس داشته باشند. به این احساس ناامنی ناشی از پدیده ی مجرمانه ترس از جرم گفته می شود . از نظر علمی نیز ترس از وقوع جرم به اندازه ی خود آن ، یعنی خطر های آماری حاصل از وقوع جرم اهمیت دارد.[3]دلیل این اهمیت نیز تاثیر ترس از جرم بر متغییر های اجتماعی مثل میزان همبستگی اعضای جامعه است.

ترس از جرم یک متغیر اعتباری و غیر ملموس است و میزان آن در جامعه بستگی به عوامل گوناگونی دارد. یکی از این عوامل بازنمایی رسانه ای جرایم در رسانه ها است. انتخاب وقایعی که باید بازتاب داده شود بر اساس ارزش خبری در رسانه ها موجب می گردد ، جرایمی که دارای خطر بیشتری هستند در اولویت پخش قرار گیرند.استفاده خبرنگاران از روش های خاص افزایش جذابیت اخبار موجب افزایش تاثیر بر مخاطبین می گردد. و یکی از عواملی است که ممکن است تحت تاثیر آن ترس از جرم به نحو نامعقولی بالا باشد.در این صورت این ترس اگرچه اساسا عقلانی نیست ولی احساسی است که در میان مردم وجود دارد و توسط رسانه های گروهی تشدید می شود.[4]این در حالی است که بازنمایی جرایم در رسانه ها موجب می گردد که مخاطبین به نحو غیر مستقیم وقوع جرم را تجربه کنند که به آن تجربه ی نیابتی جرم گفته می شود و موجب می گردد که میزان ترس از جرم ناشی از بازنمایی جرم را افزایش می دهد.

گفتار ششم: افکار عمومی:

اصطلاح افکار عمومی دارای چهارچوب علمی و فنی گسترده و بسیار پیچیده است تا جایی که برخی از صاحبنظران جامعه شناسی ارائه تعریفی دقیق از آن را غیر ممکن دانسته اند . با این وجود به عنوان تعریفی ساده افکار عمومی را دیدگاه مردم در خصوص موضوعاتی که مورد توجه یا علاقه عموم است ، دانسته اند .[5] آنچه در خصوص دیدگاه مردم قابل توجه است نحوه شکل گیری آن است. نحوه شکل گیری این دیدگاه به عوامل متعدد بستگی دارد .

در حالی که تردید نیست که این دیدگاه نتیجه جامعه متشکل از محیط خانوادگی و آموزشی و اجتماعی می باشد[6] تاثیر رسانه ها در شکل گیری این نتیجه قابل توجه است. کیفیت تاثیر گذاری رسانه ها در شکل گیری افکار عمومی دارای فراز و نشیب های زیادی بوده است . در دوران قبل از جنگ جهانی دوم مقاماتی اقدام به تحمیل استانداردهای خود و ارزشیابی رعایت احترام به جامعه در اولین برنامه های تلویزیون می کردند.[7]این امر باعث می شد که روند شکل گیری افکار عمومی تحت کنترل قرار گیرد و از نتایج نامطلوب رسانه ها بر افکار عمومی تا حد امکان پیشگیری شود. همزمان پوشش اخبار هم بر مبنای حوادث اتفاق افتاده بود تا پوشش روزنامه وار وقایعی که در جامعه رخ داده است.[8]

خبر نگاران نیز با رعایت اصول اخلاقی در گزارشات خود و انعکاس واقعی حوادث اتفاق افتاده در جامعه افکار عمومی را به شکل صحیح و منطبق با اوضاع و احوال روز جامعه شکل می دادند. اما به تدریج و تحت تاثیر تغییر ساختار صنعتی جوامع مطبوعات به تدریج به سمت جلب منابع مالی به منظور تامین هزینه های خود پیش رفتند. این تغییرات تاثیر خود را بر انتخاب محتوای اخبار جنایی نیز به جای گذاشت.

با وجود فاصله گرفتن روند بازتاب جرم در رسانه از واقعیت های موجود در اجتماع نظر سنجی های انجام شده نشان می دهد که مردم اطلاعات خود در خصوص جرایم را از اخبار رسانه ها و برنامه های تلویزیونی کسب می کنند[9]نتیجه این امر شکل گیری افکار عمومی در خصوص جرم و مجازات در مردم منطبق با اخبار بازتاب یافته در رسانه ها است مصاحبه هایی که در خصوص وقایع مهم کیفری انجام شده است نشان می دهد که افراد در مصاحبه ها صرفا آنچه را که از طریق رسانه ها به آنان بازخورد داده شده است را بازگو می کنند و نگرشی همسو با اخبار منعکس شده در رسانه ها را در آنان سبب شده است . این افراد با ذکر الفاظ و عبارات کلی که توسط رسانه ها استفاده می شود مثل برخورد شدید و لزوم عبرت دیگران از واقعه رخ داده از این اقدامات حمایت می کنند . در واقع آنچه تحت عنوان افکار عمومی از طرف رسانه ها بازتاب داده می شود ساخته و پرداخته ی خود آن ها است . دبیران و سردبیران مطبوعات و تهیه کنندگان برنامه های خبری و تفسیری رادیو و تلویزیون از طریق گزینش موضوعات خبری و تفسیری و نحوه پوشش آنها به طور غیر مستقیم بستری فراهم می کنند که موضوعات و اخبار مهم روز چه چیزهایی هستند[10].البته میزان تاثیر رسانه ها بستگی به ویژگی های هر جامعه و میزان مقبولیت رسانه در آن جامعه دارد . به عنوان مثال دولتی بودن رسانه ها موجب کاهش نفوذ رسانه ها در مردم می شود[11]و یا توسعه یافتگی موجب می شود اثر مستقیم محیط اجتماعی بر افکار عمومی کمتر و اثر غیر مستقیم آن از طریق رسانه ها بیشتر شود.[12]

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

چهارچوب مفهومی :

یکی از اصطلاحات پر کاربرد تحقیق ، رسانه است. رسانه ها در ابتدا دارای کارکرد ساده ی انتقال پیام و عموما به شیوه ی بازتاب اخبار بودند. رسانه ها با مرور زمان و در بطن جامعه و همسو با تحولات جامعه متحول شدند. محتوای این رسانه ها به سمت تنوع و در پیش گرفتن کارکرد های آموزشی ، علمی ، سرگرمی دگرگون شد . از طرفی رسانه ها با استفاده از تکنولوژی جدید امکانات بهتری را با فرصت کمتر در اختیار مخاطبان خود قرار می دادند. در تحقیق حاضر رسانه طیف وسیعی از وسایل ارتباطی مانند روزنامه ، مجله ، کتاب ها ، رادیو ، تلویزیون ، اینترنت را شامل می شود.

رسانه های خبری اخبار مربوط به برخی از جرایم را به شدت پیگیری می کنند و تمام مراحل آن را از هنگام وقوع تا اجرای حکم و مجازات مجرم با تمام جزییات مورد پوشش قرار می دهند . پرونده ی قتل میدان کاج سعادت آباد تهران و روح الله داداشی نمونه بارز این پرونده ها هستند . پرداختن رسانه ها به اخبار مربوط به این جرایم رسانه ای شدن جرم نام دارد.

انتخاب پرونده های جنایی که جنبه رسانه ای پیدا می کنند بستگی به میزان مطابقت آن پرونده با معیار ها و شرایطی دارد که مورد توجه مدیران رسانه ها است و در نهایت منجر به استقبال بیشتر مخاطبان از خبر آن واقعه می شود. تاکید بر این معیار ها باعث شده تا وقایع از حیث میزان انطباق با آن ها بررسی شوند و هرچه پرونده مورد نظر با این معیار ها هماهنگی بیشتری داشته باشد ارزش خبری آن بالاتر است و احتمال انتخاب آن در سبد خبری افزایش پیدا می کند.

گفتار اول: سیر تحول رسانه :

رسانه ها در ابتدا به شکلی ساده انتشار می یافتند و در پوشش مجلات یا روزنامه های کم تیراژ به انتقال اخبار اقدام می نمودند. در این دوره رسانه ها دارای محتوایی ساده و غیر پیچیده بودند اما به مرور زمان و همراه با متنوع شدن اشکال ظاهری آن ها محتوای رسانه ها نیز به سمت پیچیده شدن حرکت کردند در پوشش اطلاعات خبری ، عقاید و نظرات سیاسی و ایدئولوژیک و … انتشار یافتند.

توسعه شهر نشینی و تحول ساختارهای اجتماعی زمینه اصلی تغییر در محتوای رسانه ها می باشد. این امر موجب کاسته شدن از ارتباط متقابل و مستقیم مردم با جامعه و کسب اخبار و اطلاعات از منبع مستقیم گشت و مردم برای آگاهی از رخدادهای جامعه به رسانه های گروهی تکیه کرده و این وابستگی به مرور زمان بیشتر گشته است. بنابراین مثل گذشته اطلاعات مردم از طریق اعضای خانواده و همسایگان به دست نمی آمد و به تدریج از طریق منابع خلاصه تر و جزئی تر مثل رسانه ها تامین می شد.[1]این امر موجب گشت که رسانه ها همزمان با افراد بیشتری در ارتباط باشند. با افزایش تعداد مخاطبان رسانه های جمعی شکل گرفتند که تمایز اصلی آن ها با رسانه ها ی گذشته گسترش تعداد مخاطبان آن ها و حوزه های جغرافیایی وسیعتر تاثیر گذاری بر مردم بود و رسانه های جمعی در سطحی گسترده به انتشار اطلاعات ، اخبار ، عقاید و نظرات پرداختند [2].

با توجه به نیاز مردم در کسب اطلاعات در خصوص وضعیت جامعه این رسانه ها در مناطق شهری به سرعت افزایش یافتند و به زودی حجم وسیعی از انواع رسانه های نوشتاری ، دیداری و شنیداری وارد جامعه شدند و با اشکال مختلف از قبل روزنامه ، مجله ، کتاب ، رادیو ، تلویزیون ، اینترنت به بازتاب وقایع رخ داده در جامعه پرداختند.اعضای جامعه نیز با توجه به افزایش ساعات کاری و کاهش فرصت های فراغت با مرور زمان به رسانه های خبری برای کسب اطلاعات وابسته تر شدند .با تحولات بیشتر در جوامع شهری مخاطبان رسانه ها نیز افزایش پیدا کردند و ارتباط غیر مستقیمی از طریق مطبوعات پرتیراژ و مخصوصا وسایل ارتباطی نوین نظیر رادیو و تلویزیون بین گروه های وسیع انسانی ایجاد گشت که به آن ارتباط توده ای می گویند.[3].

در مقابل رسانه های گروهی نیز به مرور زمان دستخوش تغییراتی شده اند و از تحولات جامعه تاثیر پذیرفته اند. یکی از اساسی ترین تحولاتی که بر رسانه ها تاثیرگذار بوده گسترش و رشد خصوصی سازی بوده است. به این ترتیب با تحول ساختار اقتصادی، اجتماعی و حکومت اقتصاد بازار آزاد بر جوامع شهری ساختار رسانه ها نیز متحول گشت و مطبوعات نیز به سمت صنعتی شدن حرکت کردند. صنعتی شدن مطبوعات که در حدود سال های دهه ی 1850 رخ داد و اولین نتیجه آن هم این بود که به تدریج هزینه انتشار روزنامه را بالا برد.[4] حتی رسانه هایی که برای کسب سود فعالیت نمی کنند یعنی فرستنده های دولتی و رسانه هایی که موسسات غیر انتفاعی آن ها را اداره می کنند تحت تاثیر اصول حاکم بر اقتصاد بازار آزاد قرار دارند و این اصول بر فعالیت آن ها تاثیر می گذارد[5].

همزمان با این تغییرات رسانه ها مجبور شدند که جلب منابع در آمدی را در اولویت اهداف خود قرار دهند. رسانه ها نیز که با بالا رفتن هزینه های انتشار و اداره کردن خبرگزاری ها نیاز به تامین منابع مالی داشتند باید در میان شرکت های بزرگ تجاری جایگاهی کسب می کردند.[6]کسب چنین جایگاهی موجب می گشت که تامین منابع مالی رسانه ها تا حدودی تضمین گردد.در طرف مقابل نیز وجود برخی ویژگی ها مثل ساده تر شدن امکان دسترسی به مشتریان ، دسترسی انبوه به مشتریان ،‌ کم هزینه تر شدن دسترسی به مشتریان[7] و … موجب جلب توجه شرکت های بزرگ تجاری در استفاده از ظرفیت رسانه ها برای تبلیغات شد.

افزایش کمی و کیفی رسانه ها موجب گردید که صاحبان بنگاه های تجاری قدرت انتخاب در بین تعداد زیادی از رسانه ها را برای پخش آگهی تبلیغاتی داشته باشند. در نتیجه رسانه ها باید توجه این مراکز را به توانایی های خود جلب می کردند تا شانس انتخاب شدن آنها توسط بنگاه ها بیشتر شود، در واقع رقابت برای جذب آگهی بین رسانه ها باعث شده که بازاری موسوم به بازار آگهی شکل بگیرد[8]

یکی از مهمترین معیارهایی که توسط بنگاه های تجاری در انتخاب رسانه برای پخش آگهی مورد توجه است ، میزان مخاطب رسانه ها ست. داشتن مخاطب بیشتر بزرگترین مزیت در جذب آگهی محسوب می شود چراکه با پخش آگهی در رسانه های پر مخاطب دسترسی به مشتریان بیشتری فراهم می شود.بنابراین جلب مخاطب بیشتر در اولویت کاری رسانه ها قرار گرفت. رسانه ها نیز در جهت جلب مخاطب تغییراتی را در برنامه های خود به وجود آوردند، که مهمترین آن تغییر در محتوای برنامه ها بود . به تدریج علاوه بر کارکرد انعکاس اخبار و وقایع با توجه به ارتباط وسیع و مداوم مردم با رسانه ها ، این رسانه ها کارکرد های متنوعی از قبیل خبری ، آموزشی، راهنمایی و رهبری و تفریحی و تبلیغی[9] را به منظور افزایش کیفیت برنامه های خود در پیش گرفتند.

تغییر دیگری که در جهت افزایش تعداد مخاطبان و رضایت آن ها انجام شد تغییراتی بود که به دنبال پیشرفت علوم مختلف در نوع و قابلیت های رسانه ها به وجود آمد و به تدریج علاوه بر رسانه های نوشتاری مثل روزنامه یا مجله ها انواع رسانه های دیداری و شنیداری وارد عرصه رقابت رسانه ای شدند.با این تغیرات و ورود رسانه های جدید سرعت انتقال اطلاعات افزایش پیدا کرد و این امر به یکی از مزیت ها در جذب مخاطب تبدیل شد.

گفتار دوم : بازنمایی رسانه ای:

رسانه های خبری با بازتاب اخبار مربوط به وقایع اتفاق افتاده در جامعه تصویری از این رخدادها را برای مخاطبان خود تداعی می کنند. این عمل در اصطلاح بازنمایی رسانه ای[10]گفته می شود . در این فرایند گزارشگران از رخدادهای جامعه به عنوان مواد اولیه برای اخبار خود استفاده می کنند. محصول نهایی این فرایند به صورت گزارش های خبری برای مخاطبان عرضه می شود . آنچه در این خصوص قابل توجه است این است که محصول نهایی که برای مخاطبان بازتاب داده می شود ، با رخداد اصلی مبنای این خبر ممکن است متفاوت باشد. این روند منجر به بازنمایی متفاوت با واقعیت در رسانه ها می شود . این امر می تواند نتیجه عوامل متعددی باشد که در نهایت بر محصول نهایی رسانه ها تاثیر می گذارند.

یکی از این دلایل لزوم جذابیت گزارش های خبری به منظور جلب مخاطب برای رسانه ها در رقابت با سایر خبرگزاری ها ست . انتخاب واژه ها توسط خبرنگاران تاثیر زیادی بر جذابیت گزارش دارد و خبرهایی که مورد تاثیر قرار می گیرند ، خبرهایی که با حروف درشت نوشته می شود و انتخاب واژه توسط مخبرین و سخن مفسرین و نوع انتخاب عنوان ها و تیترهای اصلی و فرعی همه بر اساس معیارهایی است که مخاطب را تحت تاثیر قرار می دهد[11].

در واقع دبیران و سردبیران مطبوعات و تهیه کنندگان برنامه های خبری و تفسیری رادیو و تلویزیون با استفاده از روش هایی مثل انتخاب عنوان جذاب برای خبر و یا چاپ خبر در نخستین برگ روزنامه یا نخستین خبر و تفسیر و نحوه پوشش آنها در جهت افزایش جذابیت خبر خواسته یا ناخواسته موجب تفاوت خبر یا حادثه اتفاق افتاده می شوند . به همین دلیل است که برخی از جامعه شناسان معتقدند که گزارشگری خبری علاوه بر اینکه بازنمایی(بازتاب واقعیت) است شامل باز- نمایی(تولید واقعیت) نیز می باشد[12].

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

رسانه های خبری از بدو پیدایش همواره این ادعا را داشته اند که بیشترین اهمیت را برای علاقه مخاطبان خود در نظر دارند . به همین جهت اخبار و برنامه های جاری رسانه ها دارای تنوع زیادی است و سعی می کنند تا تمام نیازهای افراد جامعه را برآورده کنند . در همین راستا برنامه های خبری در دستور کار رسانه ها قرار گرفته است تا مردم را از آنچه در جامعه اتفاق می افتد با خبر کنند. رخدادهای مربوط به پدیده های مجرمانه از جمله مهمترین وقایعی هستند که در جامعه اتفاق می افتد . اخبار جنایی به دلیل اینکه همزمان علاوه بر نقش خبر رسانی رسانه با توجه به جذابیت ذاتی پدیده های مجرمانه موجب جذب مخاطب بیشتر برای مدیران رسانه ها می شود نسبت به سایر وقایع دارای اهمیت ویژه ای برای رسانه ها می باشد.

آنچه قابل توجه است خصوصیت های بازنمایی رسانه ای رخدادها در رسانه های خبری است. اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهند تنها مواد اولیه خبرنگاران برای تهیه ی گزارش های خبری است . در واقع هنر خبرنگاری در این است که از داده های اولیه بتواند محصول نهایی با کیفیت تری تهیه کند. این محصول نهایی همان است که به عنوان گزارش خبری در رسانه ها بازتاب داده می شود. در این میان و در فرآیند تبدیل داده های اولیه به گزارش های خبری عوامل متعددی بر شکل گیری محصول نهایی تاثیر گذار است . از جمله مهمتریت این عوامل جذابیت داشتن واقعه و نیز همسو بودن آن با ایدئولوژی حاکم بر رسانه است . این عوامل موجب می شوند از میان تعداد زیادی از رخدادهای روزانه فقط وقایعی که دارای این شرایط هستند انتخاب گشته و در دستور کار رسانه ها قرار گیرند .

وقایع مجرمانه نیز از این اصل مستثنا نیستند . انتخاب اخبار جنایی بر اساس این معیار ها موجب شده که روند بازنمایی اخبار جنایی کاملا گزینشی بوده و فقط رخدادهایی که دارای ارزش خبری بالایی هستند برای بازنمایی انتخاب شوند.خبر نگاران به جذابیت ذاتی پدیده های مجرمانه کفایت نکرده و با استفاده از روش هایی مانند انتخاب صفت های دلهره آور برای پرونده های خشونت آمیز بر میزان ارزش خبری آن می افزایند. عناوینی مانند (( خفاش شب )) ، ((عقرب سیاه)) ، ((شیاطین باغ وحشت)) ، ((شیاطین باغ متروکه )) و ((خفاش جنایتکار)) در همین راستا در دهه های اخیز مورد استفاده ی خبرنگاران قرار گرفته است.

محدودیت های رسانه ها فقط منحصر به انتخاب وقایع مجرمانه نیست بلکه در جریان بازنمایی این وقایع نیز رعایت برخی نکات موجب تفاوت بیشتر رخداد اولیه با محصول نهایی می گردند. توجه به سطح اطلاعات مخاطبین و زمان اندک آنان برای مطالعه ی اخبار از اساسی ترین محدودیت های رسانه ها در بازنمایی وقایع مجرمانه می باشد . بر همین اساس است که ساده نویسی و روان نویسی در جهت فهم بیشتر مخاطب ، در تدوین گزارش ها مورد توجه خبرنگاران قرار می گیرد. مهمترین مانع در روند بازتاب پدیده های مجرمانه پیچیدگی های فنی و علمی این امور است که بازتاب آن با متنی ساده و عوام پسندانه نه تنها کاری مشکل بلکه گاهی اوقات نیز غیر ممکن است. از طرفی نیز فهم محتوای علمی گزارش ها زمان زیادی را برای مطالعه نیاز دارد که با فرصت اندک مخاطبان در پرداختن به رسانه ها سازگار نیست. در نتیجه محتوای اخبار جنایی دارای دو ویژگی برجسته ی خلاصه بودن و سادگی بیش از اندازه است. با وجود ایراداتی که بر بازنمایی رسانه ای جرایم در رسانه ها مطرح است ، مهمترین منبع دریافت اطلاعات مربوط به پدیده های مجرمانه در میان مردم رسانه ها هستند. این فرآیند موجب شکل گیری افکار عمومی در خصوص جرم و مجازات منطبق با الگوهای ارایه شده در رسانه ها می گردد .

انتخاب صفت های دلهره آور و ترسناک در اخبار موجب می شود که مردم جامعه متهم را به دید موجود غیر انسانی بنگرند و شدیدترین واکنش ها را علیه آن تقاضا کنند. رسانه های خبری نیز در راستای نزدیکتر نشان دادن خود به مردم این دیدگاه ها را به عنوان افکار عمومی بازتاب داده و مسئولان عدالت کیفری را در اتخاذ تدابیر همسو با این خواسته ها تحت فشار قرار می دهند. اهمیت سیاسی پیدا کردن افکار عمومی موجب شده تا مقامات عدالت کیفری از این تمایلات پیروی کرده و سیاست هایی را در پیش بگیرند که با انتظارات مردم همخوانی بیشتری دارد و رضایت بیشتری را از عملکرد آن ها در بین مردم موجب می گردد. خصیصه ی بارز این اقدامات تبعیت از خواسته ها و تمایلات مردم ، تاکید بر واکنش های سخت گیرانه و مقطعی ، و پاسخ دادن به احساسات عمومی است و همین دلیل نیز به آن عوامگرایی کیفری گفته می شود. مقامات عدالت کیفری بسته به اینکه در چه مرحله از سیاست جنایی باشند میزان متفاوتی عوامگرایی را از خود نشان می دهند.

در این بخش ابتدا در فصل اول به بیان چهار چوب مفهومی و ویژگی های بازنمایی رسانه ای جرم پرداخته می شود تا معانی اصطلاحات تخصصی و نیز دامنه ی تحقیق به وضوح روشن گردد و عواملی که موثر در شکل گیری نهایی اخبار بررسي شود و در فصل دوم مهمترین پیامد های بازنمایی رسانه ای جرم و تاثیر پذیری دستگاه عدالت کیفری از آن توضیح داده می شود.

فصل اول : چهارچوب مفهومی،ویژگی های رسانه ای شدن جرم

در این تحقیق با توجه به استفاده از مباحث علوم جامعه شناسی اصطلاحاتی مورد استفاده قرار گرفته است که با توجه به بار معنای تخصصی آن ها برای درک بهتر ناگزیر از بیان مفاهیم و چهارچوب آن هستیم. بازنمایی در معنای اصطلاحی از مفهوم لغوی و رایج خود تفکیک شده و تنها بازتاب واقعیت نیست بلکه فرایندی است که اخبار رسانه ای در آن تولید می شود. در این فرآیند عوامل متعددی در شکل گیری محصول نهایی موثر هستند و به آن چهره ای متفاوت از رخداد اولیه می دهند.

بازنمایی رسانه ای جرم پیامد های زیادی در جامعه دارد . از جمله این پیامدها احساس ناامنی در جامعه است که پیرو وقوع جرم به وجود می آید و بر این فرض مبتنی است که در افراد جامعه با مشاهده ی بزه دیده شدن یکی از افراد جامعه این ترس و هراس به وجود می آید که شاید قربانی بعدی آن جرم آنان باشند . این احساس ناامنی ترس از جرم نامیده می شود و منجر به شکل گیری نوعی توافق عمومی و مشترک بین مردم در خصوص جرم ارتکابی می شود که توسط بازنمایی رسانه ای جرم سامان داده می شود. این توافق عمومی همان افکار عمومی در خصوص جرایم رسانه ای شده است . افکار عمومی به شدت تحت تاثیر بازنمایی رسانه ای قرار دارد و رسانه ها نیز با برجسته و با اهمیت نشان دادن آن موجب می شوند که مقامات عدالت کیفری نیز نسبت به آن واکنش نشان داده و با آن هماهنگ گردند. این هماهنگی در غالب اتخاذ تدابیر همسو با افکار عمومی و عوام پسندانه نمود پیدا می کند که به آن عوامگرایی کیفری گفته می شود .

بازتاب اخبار جنایی در رسانه ها تحت تاثیر عوامل متعدد خصوصیاتی متمایز از سایر اخبار پیدا کرده است. این ویژگی ها در جهت انطباق و همسو شدن رسانه ها با تحولات جامعه است . رسانه ها به منظور رقابت با سایر رسانه ها در جذب مخاطب تلاش می کنند اخبار و وقایعی را بازتاب دهند که دارای ارزش خبری بالایی بوده و برای مخاطبان خود جذابیت داشته باشد تا آن ها را از انتخاب رسانه ی خود ترغیب کنند به این منظور حتی خبرنگاران در گزارش های خود به جذابیت ذاتی وقایع انتخاب شده اکتفا نکرده و با استفاده از روش های مختلف سعی در افزایش جذابیت و ارزش خبری گزارش های خود دارند . ظرفیت و توانایی رسانه ها نیز در بازنمایی وقایع محدود است و فقط بخشی از این وقایع را می توانند بازتاب دهند.این امر موجب شده که رخدادهای خاصی به صورت گزینشی انتخاب شوند و بازتاب رسانه ای جرایم از واقعیت های جامعه فاصله بگیرد .

محتوای اخبار رسانه ای جرایم نیز متمایز از سایر اخبار است . جرایم جنسی و جرایم خشونت آمیز به به دلیل درجه بالای خطر و ارزش خبری در اولویت رسانه ها قرار می گیرند که نتیجه این امر اختصاص سهم بیشتری به این جرایم در رسانه ها نسبت به میزان آمار واقعی این جرایم در جامعه است. بزرگنمایی جرایم خشونت آمیز در رسانه ها اولین نتیجه توجه به جرایم خشونت امیز است . در این فصل تلاش بر این است که چهارچوب مفهومی و دقیق اصطلاحات تحقیق تشریح گردد و سپس معیارهای گزینش اخبار جنایی و محتوای این اخبار مورد بررسی قرار گیرد.

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

نو آوری تحقیق :

منابعی که به آن ها اشاره شد هیچ کدام به صورت متمرکز و اختصاصی به تاثیر رسانه ای شدن جرم بر رسیدگی کیفری و تعیین مجازات نپرداخته اند.بنابر این ضرورت پرداختن به این موضوع امری اجتناب ناپذیر است.در این تحقیق تلاش شده تا ضمن اشاره به مبانی نظری حوزه جرم و رسانه و ابعاد و پیامد های رسانه ای شدن جرم، به صورت متمرکز به تاثیر رسانه ای شدن جرم بر رسیدگی کیفری و تعیین مجازات در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران پرداخته شود.در این راستا اخبار مربوط به جرایم رسانه ای شده ی دهه های اخیر در ایران جمع آوری و مورد ارزیابی قرار گرفت . همچنین با مطالعه پرونده های مشابه که با مراجعه به مراجع قضایی انجام گرفت، اطلاعات مربوط به نحوه رسیدگی و انواع تصمیمات مقام قضایی مانند قرار تامین کیفری و تعیین مجازات در پرونده های عادی و رسانه ای شده مقایسه گردید . لذا این تتحقیق ضمن متفاوت بودن با تحقیق های مشابه ، الگویی منطبق و متناسب با رسانه ای شدن جرم و تاثیر آن بر رسیدگی کیفری در دستگاه عدالت کیفری جمهوری اسلامی ایران ارایه خواهد داد.

8) روش تحقیق:

روش این تحقیق توصیفی، تحلیلی است و برای جمع‏آوری اطلاعات از روش‏های زیر استفاده شده است:

1ـ نمونه پژوهی حوادث و رویدادهای جنائی در جرم‏های مختلف.

2ـ تجزیه و تحلیل اخبار و رویدادهای جنائی در رسانه‏ها.

3ـ تجزیه و تحلیل اسناد و مدارک قضائی.

4ـ مصاحبه با قضاوت دادسرا و دادگاه.

در این تحقیق تعدادی از پرونده های کیفری که جنبه رسانه‏ای پیدا کرده‏اند مانند پرونده قتل میدان کاج سعادت آباد تهران ،‌ متهم معروف به خفاش شب ، متهم معروف به عقرب سیاه و مفاسد اقتصادی در حوزه های جغرافیایی استان تهران و خراسان رضوی انتخاب شده اند و برای مقایسه ی تاثیرگذاری رسانه ای شدن جرم بر رسیدگی کیفری و تعیین مجازات 25 پرونده با موضوعات مشابه با این پرونده ها انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفتند.

9) مشکلات تحقیق :

یکی از مسایل زمان بر در انجام این تحقیق جمع آوری اطلاعات میدانی بود که با توجه به نداشتن سابقه کار میدانی متناسب با موضوع در داخل کشور، زمان زیادی را به خود اختصاص داد. بر قراری ارتباط و هماهنگی بین نهادهای زیر مجموعه قوه ي قضاییه به منظور مطالعه پرونده های دادگاه کیفری استان نزدیک، به سه ماه زمان برد . در حالی که پس از معرفی به شعبه دادگاه کیفری استان برای مطالعه پرونده ها به مخالفت رییس شعبه مواجه شده و فقط اجازه مطالعه پرونده های قتل بدون حضور در جلسات رسیدگی و صرفا با مطالعه پرونده ها در دفتر شعبه داده شد. به همین دلیل مراحل اداری دوباره گذرانده و تقاضای مطالعه پرونده های اجرای احکام با موضوع قتل و تجاوز به عنف داده شد و اطلاعات میدانی کافی برای تحقیق در این زمینه جمع آوری شد. با توجه به موجود نبودن منابع نظری کافی در داخل کشور و به زبان پارسی ، نیاز به ترجمه منابع لاتین بود که این امر نیز زمان قابل توجهی از تحقیق را به خود اختصاص داد. یکی دیگر از مشکلات تحقیق عدم توانایی در دسترسی به پرونده هایی بود که جنبه رسانه ای پیدا کرده اند و اطلاعات در خصوص این پرونده ها از منابع خبری و نشست های سخنگوی قوه قضاییه و قضات دادگاه ها جمع آوری شد . ضمن اینکه متقاعد کردن قضات دادگاه و دادسرا برای مصاحبه و تو جیه مبانی نظری تحقیق با توجه به محدودیت زمانی این قضات زمان قابل توجهی از تحقیق را به خود اختصاص داد.

10) ساختار تحقیق:

این تحقیق به سه بخش تقسیم شده است . بخش اول به دو فصل تقسیم شده که در فصل اول ابتدا با توجه به استفاده از اصطلاحاتی که یافته علم جامعه شناسی و نیز جامعه شناسی جنایی در این تحقیق به بیان چهارچوب مفهومی این اصطلاحات اختصاص داده شده است تا ضمن مشخص شدن دامنه تحقیق درک مطلب برای خواننده نیز آسان تر گردد. سپس در این فصل به ویژگی های بازنمایی رسانه ای جرم پرداخته شده و تلاش شده تا در دو گفتار ابتدا معیار های گزینش اخبار جنایی و ارزش خبری وقایع مجرمانه در پنج بند بیان شود و سپس در گفتار دوم در سه بند ضمن تحلیل محتوای اخبار جنایی ، اصول و نکاتی را در تهیه متن قابل قبول برای مخاطبان مورد نظر خبرنگاران قرار دارد که موجب تمایز محتوای اخبار جنایی با واقعیت شده بیان گردد . در فصل دوم به بیان پیامد های بازنمایی رسانه ای جرم پرداخته شده است . مهمترین پیامدهای بازنمایی رسانه ای جرم در پنج مبحث بیان گردیده و در مبحث نخست ، ترس از جرم به عنوان اولین و مشهود ترین نتیجه بازنمایی رسانه ای جرم بیان شده است .در این مبحث عوامل موثر در افزایش ترس از جرم ناشی از رسانه ای شدن جرم در دو گفتار بیان شده است. در مبحث دوم افزایش نرخ جرایم تحت تاثیر بازنمایی رسانه ای جرم به دو صورت آموزش شیوه های ارتکاب جرم و از بین بردن قبح اجتماعی اعمال مجرمانه در دو گفتار بیان شده است. مبحث سوم به بررسی تاثیر بازنمایی رسانه ای جرم بر سطحی نگری در اجتماع اختصاص داده شده و عوامل موثر در ترویج آن در جامعه مورد بررسی قرار گرفته است.در مبحث چهارم سیاسی شدن بازنمایی رسانه ای جرم و تاثیر رسانه ها در این امر مورد بررسی قرار گرفته است. در مبحث پنجم عوام گرایی کیفری به عنوان مهمترین پیامد بازنمایی رسانه ای جرم و تاثیر بازنمایی رسانه ای در این امر مورد تحلیل قرار گرفته است.

بخش دوم به بررسی تاثیر رسانه ای شدن جرم بر رعایت موازین دادرسی عادلانه در رسیدگی کیفری پرداخته شده است. این بخش به سه فصل تقسیم شده و در فصل اول به بیان تاثیر رسانه ای شدن جرم بر استقلال دادگاه و مرحله تحقيقات در چهار مبحث اختصاص یافته است. در مبحث نخست تاثیر رسانه ای شدن جرم بر استقلال دادگاه و قاضی رسیدگی کننده در دو گفتار مورد بررسی قرار گرفته و در مبحث دوم بی طرفی دادگاه در دو گفتار مورد بررسی قرار گرفته است. مبحث سوم به تاثیر رسانه ای شدن جرم بر تحقیقات دادسرا و نتایج آن پرداخته شده و در مبحث چهارم در غالب دو گفتار تاثیر رسانه ای شدن جرم بر شهادت شهود مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم تاثیر رسانه ای شدن جرم بر رعایت حقوق دفاعی متهم در غالب سه مبحث بررسی شده است. مبحث نخست مربوط است به نقض اصل برائت که در گفتار اول به انتشار مشخصات متهم و در گفتار دوم به انتشار تصاویر متهم در رسانه ها به عنوان مصادیق نقض اصل برائت پرداخته شده است. در مبحث دوم به تسریع دادرسی در نتیجه رسانه ای شدن جرایم و آثار آن بر حقوق دفاعی در غالب دو گفتار پرداخته شده است. در مبحث سوم به بیان مصادیق حریم خصوصی در رسیدگی کیفری و موارد نقض آن در جرایم رسانه ای شده در سه گفتار پرداخته شده است.

در بخش سوم تاثیر رسانه ای شدن جرم بر انتخاب قرار های تامین کیفری و تعیین مجازات در دو فصل پرداخته شده است. در فصل اول موارد تاثیر رسانه ای شدن جرم در فراهم شدن زمینه صدور قرار های شدیدتر تامین کیفری در دو مبحث مورد بررسی واقع شده است . در فصل دوم تاثیر رسانه ای شدن جرم در سه گفتار بر میزان مجازات و انتخاب نوع مجازات و نحوه اجرای مجازات ها در دستگاه قضایی مورد تحلیل و بررسی واقع شده است.در نهایت ضمن بیان نتایج تحقیق به ارایه پیشنهادهایی برای به حداقل رسانیدن پیامدهای منفی رسانه ای شدن جرم بر دستگاه عدالت کیفری پرداخته شده است.

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

پیشگیری اجتماعی از جرم در دوره های تاریخی توسط پلیس[1]

از قدیم الایام و در دوره های مختلف تاریخی عناوینی در تاریخ ایران و جهان به چشم می خورد که همگی معرف وجود پلیس در آن زمانها می باشند از جمله: سرپلک ( رئیس هر یک از محلا ت چهارگانه شهر اورشلیم در قدیم)، پولیارکوس ( مجری قوانین پلیس در آتن قدیم) ، کواستوره ( مأمور حفظ نظم وبازرسی و بازجویی در قانون الواح دوازده گانه و معاون وی پروتور) ، ویرژیل ( مأموران مسلح و علامتدار کلانتری های روم قدیم) ، سیکوفانت دنونسیاتور ( خبرچین) ، افسر پلیس و چارلی ( مأموران حفظ نظم و حفاظت اشخاص در قرون 13و16در انگلستان)، کنت دوپردو(696میلادی درفرانسه) ، کماندار، چماقدار، مأمورانو بازرسان چشم و گوش شاه ( ایران عهد هخامنشی و ساسانی)، کوپیان( عصر ساسانی)، شحنه، شرطه، عسس، محتسب جلاد( ایران دوران خلفای عباسی)، داروغه ، گزمه، پاکار، مشعلدار، مردان مسلح و میر شب ( ایران دوران صفوی و قاجار)، فراش( دوران قاجاریه)، نظمیه ، شهربانی، ژاندارمری و پلیس امنیت( عصر پهلوی) و سرانجام نیروی انتظامی و مأموران وزارت اطلاعات در نظام جمهوری اسلامی ایران.

1 – دوره مادی و هخامنشی(708-550ق.م)

بنا بر آنچه هرودوت نقل می کند، دیااکو پادشاه عادل ماد افرادی را به نام واسطه یا کارمند دولت بوجود آورده که مردم تظلمات خود را به آنها اعلام می کردند و در عصر هخامنشی(550-330ق.م) قلمرو امپراطوری گسترده هخامنشی به بیست ساتراپی یا خشتراپاون یعنی نگهبان سلطنت تقسیم شده بود که همگی آنها تحت کنترل دربار بودند.در این دوره کنترل جرم بیشتر جنبه سرکوب داشته و به پیشگیری اجتماعی توجه چندانی نمی شده است .

2 – دوره سلوکی، اشکانی و ساسانی(330-250 ق.م)

در زمان اشکانیان نظام حکومت طبقاتی مرکب از شش خانواده که سورن و قارن از جمله آنهاست بوجود امد. اعضای این خانواده های شش گانه به عنوان چشم و گوش شاه شناخته می شدند. در دوره ساسانی که به دوره طلایی حکومت دین زرتشت و شکوفایی عدالت بود در هر شهر نهادی به نام شهربانی، به ریاست یک افسر وجود داشت. کوپیان مسئول انتظامات شهر بود که مسئولیت کشف جرم، شناسایی مجرم و دستگیری وی و جمع آوری دلایل را بر عهده داشت.در این دوره پیشگیری عمدتا بصورت پیشگیری وضعی از وقوع جرم توسط پلیس صورت می گرفت .

3- دوره صفوی

پادشاهان صفوی با رسمیت دادن به مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور و با در اختیار گرفتن نهادهای مذهبی و استفاده از تجربیات سلاطین مغول و ایلخانی، تیموری و سپاه قزلباش، یک حکومت قدرتمند ایجاد کردند که مشروعیت و مقبولیت اجتماعی بالایی داشت. حفاظت از شهرها و برقراری امنیت در خارج از شهرها و جلوگیری از وقوع جرایم بر عهده اداره داروغگی به ریاست داروغه بود. و مقام هایی چون میر شب و گزمه ها، مشعلداران، مردان مسلح و کدخدایان تحت ریاست داروغه خدمت می کردند. از جمله مناصب دیگر دوره صفوی، کلانتر بود که توسط مردم انتخاب می شد و عهده دار امور محلی بود.وابستگی چندانی به شاه نداشت و در اخذ مالیات و حل اختلاف مردم و رسیدگی به جرایم ارتکابی در حوزه محلی مداخله می نمود.می توان گفت که پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم در این دوره با کنترل امنیت محله ها با مشارکت مردم شکل گرفت و پلیس از ساکنین محلات و با برقراری تعامل با اقشار مختلف مردم بخصوص هیات های مذهبی نقش خود را در تامین امنیت مردم ایفا می نمود .

4 – دوره افشاریه و زندیه

مقامات پلیسی در این دوره عبارتند از: کدخدا، خلیفه، سرهنگ، نواب، پاسبان، کلانتر.در دوره کوتاه سلطنت زندیان، قواعد شرعی بر حقوق عرفی در رسیدگی های قضایی و تحقیقات کیفری پلیس، برتری داشت.در زمان سلطنت کریم خان زند، داروغه قدرت زیادی داشت که وظیفه مبارزه با فساد و فجور و فواحش و دزدی و تجاوز بر عهده وی بود.در ین دوره نقش پیشگیری اجتماعی پلیس کم رنگ تر شده و بیشتر کنترل جرم به طریق قهر و سرکوب صورت میگرفت .

5 – پلیس در دوره قاجار: (1164ه ق1304ه ش)

نسق چی باشی، محتسب، کوتوال، داروغه (قبل از ایجاد تشکیلات نظمیه)، از جمله مناصب نظامی و پلیسی در این دوره می باشند. فراش باشی نیز زیر نظر حاکم محل انجام وظیفه می کرد. گزمه ها گروهی از مأموران انتظامی بودند که با چوب و چراغ دستی به هنگام شب به گشت زنی می پرداختند که رئیس آنها میر شب نام داشت. قره سورانها همانند مأموران انتظامی، تحقیقات مقدماتی پلیسی همچون جمع آوری دلایل و شناسایی و دستگیری مجرمین را انجام می دادند.

ناصرالدین شاه قاجاردر دومین سفر خود به اروپا در سال1295 قمری با مشاهده نیروی پلیس تصمیم گرفت در ایران نیز چنین تشکیلاتی را تأسیس نماید تا نظم و نظام اروپایی را در ایران نیز مستقر سازد و به هنگام بازگشت از سفر، یک نفر مستشار ایتالیایی بنام کنت دو منت فورت را استخدام نموده و با خود به ایران آورد. کنت دو مونت مستشار ایتالیایی تبار اتریشی، به فرمان ناصرالدین شاه قاجار مسئول سازماندهی و وضع مقررات پلیس در ایران شد. او دستورالعمل مخصوصی برای دستگاه پلیس ایران در سال 1295 ه ق تهیه و به تصویب ناصرالدین شاه قاجار رساند.سازمان پلیس کنت شامل واحدهایی چون مجلس تحقیق و استنطاق، محقق وزارت نظمیه، نایب اول مجلس استنطاق و کدخدایان محلات بود. کنت پس از ورود به ایران به‏ طرح تشکیلات پلیس و تنظیم‏ نظامنامه و مقررات مربوط به آن‏ اقدام نموده گروهی را به عنوان «پلیس»استخدام کرد و آنها را با لباسهای متحد الشکل شبیه به کشورهای‏ اروپایی ملبس ساخت.پیشگیری اجتماعی از جرم توسط پلیس در این دوره با استفاده از تجارب کشورهای غربی به شکل امروزین به نحو قابل توجهی پیشرفت نمود و در واقع مفهوم پیشگیری اجتماعی در سازمان پلیس نهادینه شد اما در عمل به دلیل فراهم نبودن سایر عوامل اجتماعی این مدل پیشگیری در سطح جامعه موفقیت زیادی نداشته و زمینه آشنایی با مفهوم این نوع پیشگیری را در خود تشکیلات پلیس فراهم نمود.

6 – دوره پهلوی

در دوران حکومت پهلوی سازمان پلیس بعد از تصویب نامه دلو1302شمسی، با روش مرکزیت اداری، وظایف خود را انجام می داد. کار اصلی پلیس را مأموران غیر متحدالشکل و تأمینات ” آگاهی” انجام می دادند. در سال1314، با تشکیل مدارس آسپیرانی( صاحب منصبی) و نیابت، به تربیت مأموران اونیفرمه پرداخته شد که وظایف آنها شامل کارهای انتظامی بود.درسال1335 قانون تأسیس دانشکده افسری تصویب شد. قانون ایین دادرسی کیفری1318 نیز حدود وظایف کلانتران پلیس و نواب آنها را به طور دقیق تعیین کرد.(مواد18-27).هر چند در این دوره پلیس کاملا با مفهوم پیشگیری اجتماعی آشنا شده بود اما به دلیل وقوع حوادث سیاسی اجتماعی متعدد در جامعه پلیس بیشتر رویکردی سرکوب گرا داشت و به پیشگیری وضعی از جرم جهت تامین امنیت می پرداخت .

7 – دوره نظام جمهوری اسلامی ایران :

با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357 ،نهادی به نام کمیته انقلاب اسلامی تشکیل یافت که در مناطق شهری و روستایی وظایف انتظامی را انجام می داد.و بر جرایم علیه انقلاب نیز رسیدگی می کرد. در تاریخ 1369/4/27 به موجب قانون تشکیل نیروی انتظامی، هر سه سازمان شهربانی، کمیته انقلاب اسلامی و زاندارمری کل کشور ادغام شدند و در قالب نیروی انتظامی درآمدند. هم اکنون در ایران پنج نوع پلیس وجود دارد که که به روش مرکزیت اداری، ایفای وظیفه می کنند: پلیس سیاسی و امنیتی (در وزارت اطلاعات)انقلاب اسلامی، پلیس عادی و عمومی( نیروی انتظامی)، پلیس اختصاصی( در سازمانهای مختلف، بانک ها ، جنگل ها و …)، بسیج به عنوان پلیس جانشین (در غیاب نیروی انتظامی) و پلیس نظامی( حراست و حفاظت اطلاعات و نیروهای مسلح). در این دوره پیشگیری اجتماعی از جرم به نحو تکامل یافته ای توسط پلیس شروع و در عمل نیز موفقیت های چشمگیری از طریق شاخه هایی چون بسیج محلات ، پلیس مدارس ، پلیس ترافیک و … بدست آمد .

مبحث سوم : مبانی پیشگیری پلیس

اینکه پلیس در جامعه چه نقشی دارد و آنها این نقش خود را چگونه ایفا می نمایند و اساساً فلسفه ی وجودی نیروی پلیس در جامعه چیست و ارزیابی جامعه و بخصوص شهروندان از عملکرد پلیس برچه اساسی است ، سئوالاتی است که در مورد نقش پلیس و وظایف آن مطرح می گردد و همچنین پاسخ به سئوالاتی ازقبیل اینکه آیا مأموریت اصلی پلیس دستگیری بزهکاران ، پیشگیری از وقوع جرم ، برقراری امنیت و آرامش در جامعه می باشد و برای رسیدن به این منظور از چه امکاناتی و به چه نحوی استفاده می شود ، می تواند در تبیین جایگاه پلیس و وظایف آن مؤثر واقع گردد. پلیس مسئولیت مهار و کنترل جرم را برعهده دارد و تأمین کننده امنیت شهروندان با ارائه خدمات عمومی اضطراری به صورت تمام وقت می باشد و در اینکه یکی از وظایف پلیس مبارزه جدی و شدید بر علیه جرم می باشد تردیدی نیست اما در کنار این وظایف ، وظایف دیگری نیز به پلیس محول می گردد که منجر به جلوه نمایی پلیس در قالب پلیس اداری و نه پلیس نظامی می گردد. علاوه بر این یکی از مباحث مهم در وظایف پلیس این مسئله می باشد که اولویت های پلیسی در جامعه چگونه تعیین می شوند به عبارتی آیا پلیس صرفاً اهداف خود را می بایست از طریق راهکارهای نظامی و فنی جامعه عمل بپوشاند و به پیشگیری وضعی از جرم بپردازد و به مبارزه با جرم بپردازد یا اینکه می تواند با حل مشکلات عمومی مردم و یا راهکارهای اجتماعی جدید و مداخله و نظارت در فعالیتهای سایر نهادهای جامعه و ورود در عرصه های جدیدکنترل بزهکاری از طریق نهادینه ساختن قوانین و فرهنگ سازی ، به پیشگیری اجتماعی از جرم بپردازد . پاسخ به این سئوال و چگونگی تشخیص این اولویت موضوع بحث کتاب حاضر می باشد تا بتوانیم به نتایج مشخصی برسیم و با ارائه پیشنهادات مفید ، نقش پلیس را در کنترل بزهکاری و پیشگیری از جرم تبیین کنیم .

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید

کلیات

مبحث نخست : مفاهیم واژگان

پلیس : واژه ای فرانسوی است که در لغت به معنای مجموعه افرادی است که با استفاده از اختیارات قانونی خود ، در جهت ایجاد نظم و آرامش در شهر ، کشور و جامعه تلاش می کنند[1] و در معنای اصطلاحی مفهوم پلیس به دو نوع پلیس اداری که پلیس انتظامات نیز خوانده میشود و وظیفه برقراری و حفظ نظم در گروه های صنفی گوناگون در جامعه را عهده دار می باشد و به عبارتی می توان گفت پلیس در این مفهوم چهره ای خاص از دولت می باشد که عموما نهاد های اداری به کار پلیسی می پردازند و نوع دیگر شامل پلیس مسلحی می شود که وظیفه برقراری امنیت در کل جامعه و در ابعاد مختلف را عهده دار می باشد[2] .

جرم : در لغت به معنای گناه ، خطا و بزه آمده است[3] و در اصطلاح حقوقی حقوقدانان معتقدند که جرم فعل یا ترک فعلی است که از نظر خارجی به نظم ، صلح و آرامش لطمه وارد می کند و قانون بدین دلیل با مجازات ، ضمانت اجرایی برای آن فراهم می سازد[4] .

امنیت : در لغت به معنی در امان بودن ، ایمنی و آرامش و آسایش آمده[5] که در اصطلاح نیز به همین معنا نزدیک بوده و به دور بودن از هرگونه نگرانی و خطر اطلاق می شود . رابرت ماندل بز این اعتقاد است که امنیت به لحاظ مفهومی چهره ای متغیر دارد از همین روست که ارائه تعریفی کامل از امنیت مستلزم بررسی و تحقیق در خصوص مفاهیم کلیدی چون قدرت ، تهدید و اتحادهاست . [6] مسعود چلبی نیز در خصوص امنیت می گوید : ناامنی ، حالات یا موقعیت هایی هستند که نظم و انسجام و آرامش جامعه را بر هم می زنند .[7]

جامعه : در فرهنگ عمید: به گروهی از مردم که باهم وجه اشتراک داشته و در سرزمین واحدی زندگی کنند ، جامعه اطلاق می شود[8] و در معنای اصطلاحی نیز با ههمین مفهوم بکار می رود .

نظم : در لغت به معنی آراسته بودن و ترتیب آمده است[9] و در اصطلاح به وضعیت حاکمیت قانون و تبعیت از آن و رفتار مطابق قانون اطلاق می شود[10] .

پیشگیری اجتماعی : در لغت به معنی جلوگیری از وقوع هر گونه اقدامی با روشهای غیر قهری و غیر کیفری می باشد[11] که در اصطلاح حقوقی نیز نزدیک به همین معنا آمده است . دکتر علی حسین نجفی ابرند آبادی در مورد پیشگیری اجتماعی چنین آورده است : پیشگیری اجتماعی به جلوگیری از وقوع جرم با روشهای اجتماعی و نه با سیاست سرکوب و کیفر اطلاق می شود [12].

گفتار نخست : تعاریف و مفاهیم پلیس

با مطالعه فرهنگ های مختلف با تعاریفی از مفهوم پلیس مواجه می شویم که با تامل در آنها می توان به شباهتهایی از لحاظ محتوا در همه آنها پی برد:

در تعاریف آمریکایی از پلیس با سه تعریف مشخص و برجسته مواجه می شویم:

1.پلیس سازمان تنظیم کننده اخلاقیات، آرامش، آسایش، بهداشت عمومی، تأمین کننده نظم عمومی و مجری قوانین است[13]. واژه پلیس از کلمه یونانی “پلی تیکا” مشتق شده است که اینان اشخاصی بودند که از میان شهروندان انتخاب می شدند، برای دولت کار می کردند و قوانین مربوط به خدمات عمومی را انجام می دادند.

2. پلیس یک سازمان دولتی ایالتی است که به منظور استقرار نظم و امنیت، پیشگیری از وقوع جرم، کشف جرم، دستگیری مجرم و اجرای کیفر ایجاد شده است.
3. پلیس سازمانی است که متصدی برقراری نظم در جامعه واعمال قدرت رسمی نسبت به اشخاص است.

در فرهنگ فرانسه تعاریف زیادی برای پلیس وجود دارد. از نظر لغوی کلمه policeفرانسوی از ریشه یونانی politeia به معنی “سازمان سیاسی” و “هنر حکومت کردن” و همچنین کلمه و polis به معنی شهر و جامعه است . از نظر نویسندگان تاریخ پلیس در فرانسه ، این واژه به سه معنا بکار رفته است: نخست به معنای مجموعه مقررات شهری، دوم به معنای مراقبت و نظارت در اجرای مقررات شهری و سوم به معنای سازمان عمومی مأمور به اجرای مقررات مذبور. در زبان جاری پلیس سازمان تنظیم کننده روابط فرد و جامعه است به طوری که رفتار هیچکس مخل آرامش دیگری نبوده، منافع جامعه به بهترین نحوی تأمین شود. بنابراین پیشگیری از جرم و اداره کردن و حضور در محل جرم نیز از جمله وظایف پلیس می باشد.[14]

1 – تعریف پلیس در حقوق ایران

1.ماده اول نظامنامه اداره نظمیه مصوب1333 قمری در ذیل فصل اول ازباب اول تحت عنوان قواعد عمومی، نظمیه{پلیس} را چنین تعریف می کند: نظمیه عبارت است از هیأتی کشوری که در شهرها برای مراقبت امنیت عمومی و استقرار نظم و اجرای احکام و نظامنامه ها و قوانین و قواعد اداری و قضایی تشکیل شده است. [15]

2. 2. ماده اول آیین نامه خدمت ژاندارمری کل کشور مصوب1328 خورشیدی در ذیل فصل اول از باب اول مربوط به کلیات ، ژاندارمری را چنین تعریف می کند: ژاندارمری نیروی نظامی است که تأسیس آن در کشوربه منظور حفظ انتظامات، استقرار امنیت عمومی و نگهداری راه ها، آسایش عمومی و اجرای قوانین، جلو گیری از تخلف قوانین و مقررات و بی نظمی، کشف جرایم، تعقیب و دستگیری مرتکبین در تمام راه ها و در نقاطی که شهربانی وجود ندارد، انجام گرفته است .[16]
3. ماده 3قانون تشکیل نیروی انتظامی مصوب27تیر1367 هدف از تشکیل این سازمان را که از ادغام کمیته های انقلاب اسلامی، شهربانی کل کشور و ژاندارمری کل کشور بوجود آمده، بدین شرح بیان نموده است: استقرار نظم و امنیت، تأمین آسایش عمومی و فردی، نگهبانی وپاسداری از انقلاب اسلامی در چهار چوب این قانون در قلمرو جمهوری اسلامی.

لذا با دقت در هر سه بند فوق، نکته ای که قابل توجه می باشد اینست که استقرار امنیت و نظم و پیشگیری از وقوع جرم همواره از وظایف ذاتی پلیس بوده، چه زمانی که با نام نظمیه ایفای وظیفه می نمود و چه در دوره های بعد که با نام های ژاندارمری یا نیروی انتظامی خدمات خود را ارایه می داد .

2- تعریف پلیس از نگاه سازمان ملل

مرکز مطالعات سازمان ملل در اجلاس استرالیا در سال 1963 پلیس را اینگونه تعریف کرد: حفظ صلح و نظم عمومی، حمایت از حیات،آزادی و اموال، جلوگیری و کشف جرایم، دستگیری بزهکاران و اجرای تحقیقات کیفری وظایف پلیس را تشکیل می دهد .[17]

3 – تقسیمات مختلف پلیس

در یک تقسیم بندی کلی پلیس را به دو قسمت تقسیم می کنند: پلیس اداری، پلیس قضایی

پلیس اداری در معنا و مفهومی گسترده عبارت از هر نوع نظارت و مداخله ای است که برای استقرار نظم عمومی در جامعه توسط دولت انجام می پذیرد.در این مفهوم اکثر نهادهای دولتی ، کار پلیسی انجام می دهند. اما در معنای مضیق از پلیس اداری، منظور اقداماتی است که جهت پیشگیری از وقوع جرایم، بی نظمی ها و ناآرامی ها صورت می پذیرد.همین معنای مضیق از پلیس مترادف پلیس قضایی می باشد که فعالیتش عمدتا ناظر به مواقعی است که جرمی تحقق یافته باشد. در این حالت است که پلیس قضایی اقدام به کشف جرم و جمع آوری دلایل و دستگیری مجرم می کند. گاهی تفکیک وظایف این دو پلیس از همدیگر دشوار می گردد به عنوان مثال افسر پلیس راهنمایی که مشغول کنترل عبور و مرورخودروها می باشد، عمل یک پلیس اداری را انجام می دهد اما همین که جرمی در حوزه وی واقع شد و همان افسر به عنوان کاشف جرم و یا دستگیر کننده بزهکار عمل نمود، صلاحیت پلیس اداری او به پلیس قضایی تبدیل خواهد شد. و همین دوگانگی وظیفه پلیس از خصوصیات مهم این شغل می باشد.

تقسیمات دیگری نیز به اعتبار هدف و تخصص پلیس با عناوین مختلف به عمل آمده است که بعلت زیاد بودن آنها به نام تعدادی از آنها اشاره می گردد: پلیس اداری، پلیس قضایی، پلیس جنایی، پلیس فنی، پلیس علمی، پلیس شهرداری، پلیس نظامی، پلیس راه، پلیس روستایی، پلیس اطفال و نوجوانان، پلیس امنیت، پلیس پیشگیری، پلیس گشتی، پلیس کوهستان، پلیس مبارزه با مواد مخدر، پلیس زن، پلیس سیاسی، پلیس اطلاعات، پلیس بازرگانی، پلیس تبلیغات، پلیس جنگل، پلیس کنترل اغتشاش و شورش و …

تقسیم دیگری نیز که از پلیس به عمل آمده، از جنبه عمومی یا اختصاصی بودن آن است. که پلیس اختصاصی معمولا به پلیسی اطلاق می شود که در یک حوزه خاص فعالیت دارد مثل پلیس مبارزه با مواد مخدر یا پلیس جنگلبانی یا پلیس راه آهن و… و سایر پلیس هایی که بصورت متمرکز فعالیت می نمایند، پلیس عمومی نامیده می شوند.

مبحث دوم : پیشینه تاریخی پلیس

واژه پلیس در افکار عمومی به عنوان ضابط قضایی نقش بسته و با مأموریت کشف جرم همراه بوده و تاکنون پلیس تنها به عنوان ابزار سیاستهای کیفری – واکنشی- مورد استفاده قرار گرفته است؛ به بیان دیگر نقش پلیس بطور سنتی فقط در چارچوب نظام کیفری تعریف می شود. این در حالی است که اصولا پیدایش نهاد پلیس در جوامع انسانی تنها جهت کشف و سرکوبی جرایم نبوده است بلکه مأموریت نخستین پلیس همانا حفظ نظم و انظباط و برقراری امنیت درسطح جوامع بوده ،چرا که به لحاظ عرفی پلیس مترادف نظم و انتظامات بوده و از همان بدو پیدایش پلیس، که مقارن با ورود بشر به مرحله شهر نشینی بوده، ضرورت حفظ نظم اهمیت پیدا کرده، و وظیفه پلیس برقراری همین نظم بوده و اساسا علت اصلی پیدایش پلیس نیز همین امر بوده است چرا که قبل از این مرحله، ساطه و حاکمیت سیاسی و نظامی و قضایی در بین انسانها در دست یک نفر به نام رئیس خانواده بود و بشر در مرحله انتقام خصوصی بسر می برد و دولت و برقراری نظم عمومی و تقسیم کار از سوی آن هنوز شکل نگرفته بود. در حقیقت بعد از شکل گیری زندگی شهری و نیاز انسانها به برقراری نظم عمومی، بشر دریافت که می بایست مقداری از قدرت خود را به یک نیروی حاکم تفویض نماید تا کنترل نظم و ایجاد امنیت و حمایت از دارایی های اشخاص را حاکمیت توسط بازو های اجرایی خود بر عهده گیرد که از آنجمله نیروی پلیس می باشد.

پلیس در طول تحولات تاریخی خود مراحل گوناگونی را پشت سر گذاشته است.از جمله کهن ترین کشورهایی که دارای پلیس بودند؛ مصر، یونان و روم بودند. قانون منس(meness)، نخستین فرعون مصری، در2969سال قبل از میلاد اشخاص را ملزم به اعلام هویت، شغل و ممر درآمد به مأموران دولت نمود. گفته می شود که مصر دارای قدیمیترین پلیس دنیاست. فراعنه مصری نخستین پادشاهان دنیا بودند که برای حفظ امنیت ، نگهداری و نگهبانی از اموال خود، پلیس را بوجود آوردند و سپس دامنه اختیارات آنها را به حفاظت و حمایت از جان و مال و نوامیس مردم توسعه دادند. مطابق با آنچه که در تورات آمده شهر اورشلیم، به عنوان نخستین شهر به چهار محله تقسیم شد و هرمحله تحت مراقبت مقامی به نام سرپلک یا” مباشر پلیس” درآمد.در آتن مردم در نواحی و شهر های مختلف یک پولیارکوس( فرمانده شهر) جهت اجرای قوانین پلیس تعیین نمودند و شهرهای جمهوریت را به چهار بخش تقسیم کرده، هر یک راتحت مراقبت اشخاصی به نام نوموفولوکاس که به اونیفورم مخصوص ملبس بودند ،گذاشتند.وظایف این مأموران، مراقبت از مراکز بد نام و نظارت و بازرسی بر فعالیت بیگانگان و مهاجران بود. در روم، پلیس با عنوان کواستوره در عهد پادشاه رومی” نوما” شناخته می شد که وظیفه آن بازجویی از قاتلان، حفظ نظم عمومی، ایجاد امنیت و برقراری آرامش مردم شهر، تأمین عبور و مرور، مراقبت در صحت معاملات و کنترل مراکز بد نام بر طبق قانون الواح دوازده گانه بود. [18]

متن بالا تکه ای از این پایان نامه بود برای دانلود متن کامل با فرمت ورد می توانید روی این لینک کلیک کنید