متغیرهای تحقیق

موضوعات تحقیق دارای مفاهیمی مجرد و ذهنی هستند. برای اینکه عملاً تحقیق را انجام دهیم. مفاهیم باید به متغیر تبدیل شوند. مفاهیم وقتی به متغیر تبدیل می شوند که بتوانیم به آنها مقدار و درجات آنها را تعیین کنیم. هم چنین باید بین متغیر های وابسته، مستقل و کنترل و بین متغیر های گسسته و پیوسته تفاوت قائل شد( ایران نژاد، ۱۳۸۲، ص ۴۷) این تحقیق با عنایت به فرضیه ها و نوع پرسشنامه طراحی شده متغیر های مستقل و متغیر های وابسته ای را دارا می باشد که هر کدام متناظر با یکی از فرضیه ها هستند.

۱-۸-۱- متغیر مستقل

متغیر مستقل، متغیری است که انتظار می رود تغییر در متغیر وابسته را توضیح دهد به عبارت دیگر متغیر مستقل، متغیر روشنگر است. فرض می شود که این متغیر علت تغییر در متغیر وابسته است. (ایران نژاد، ۱۳۸۲، ص ۴۸)

در این تحقیق، متغیرهای مستقل عبارتند از: امید به عملکرد، امید به تلاش، هنجار ذهنی و تسهیل شرایط.

۲-۸-۱- متغیر وابسته

می توان گفت متغیر وابسته نتیجه متغیر مستقل است. متغیر وابسته متغیر معیار نیز نامیده می­شود (منبع قبلی)

در این تحقیق استفاده از رفتار متغیر وابسته می باشد که توسط متغیر تعدیلگر نیت رفتاری تحت تأثیر متغیرهای مستقل قرار می­گیرد و این متغیر متناظر با فرضیات تحقیق است.

۹-۱- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش

۱-۹-۱- فرهنگ سازمانی

تعریف نظری:

به گفته استانلی دیویس، فرهنگ سازمانی الگویی از ارزشها و باورهای مشترک است که به اعضای یک نهاد معنی و مفهوم می بخشد و برای رفتار آنان در سازمان دستورهای فراهم می­‌آورد. (آقاجانی، ۱۳۸۳، ص ۱۵۳).

فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضا نسبت به سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود. (رابینز، ترجمه اعرابی، ۱۳۸۲، ص ۳۷۲).

تعریف عملیاتی:

منظور از فرهنگ سازمانی در این پژوهش نمره به دست آمده از طریق پرسشنامه است که در قالب چهار مؤلفه اصلی (امید به عملکرد، امید به تلاش، هنجار ذهنی و تسهیل شرایط) تنظیم و جمع آوری گردید.

• امید به عملکرد: میزانی که یک فرد معتقد است که استفاده از این سیستم به او در رسیدن به سود در عملکرد شغلیش کمک خواهد کرد.
• امید به تلاش: درجه سهولت در ارتباط با استفاده از سیستم.
• هنجار ذهنی: درجه ای که یک فرد درک می کند که افراد مهم بر این باورند که او باید از این سیستم جدید استفاده کند.
• تسهیل شرایط: میزانی که یک فرد معتقد است که در صورت استفاده از یک سیستم، زیرساخت های سازمانی و فنی برای حمایت از استفاده او وجود دارد.

۲-۹-۱- فناوری اطلاعات

تعریف نظری:

واژه فناوری اطلاعات اولین بار توسعه لویت و وایزس در سال ۱۹۸۵ به منظور بیان نقش رایانه و پشتیبانی از تصمیم­گیری­ها و پردازش اطلاعات در سازمان به کار گرفته شده از فناوری اطلاعات برداشت­های مختلفی وجود دارد و همین برداشت ها موجب گردیده تا تصاویر متفاوتی از آن در مجامع مختلف ارائه شود (صرافی زاده، ۱۳۸۳، ص ۱۶).

فناوری اطلاعات ابزارهای رایانه محوری که افراد به منظور کار با مطالعات و پشتیبانی اطلاعات و پردازش اطلاعات مورد نیاز از آن استفاده می کنند.

تعریف عملیاتی:

منظور از به کارگیری فناوری اطلاعات (رایانه) در بیمارستانهای آموزشی و درمانی نمره به دست آمده از پرسشنامه می­باشد که بر حسب دو مؤلفه (قصد رفتاری و پذیرش استفاده از رفتار) منظور شده و بررسی می­گردد.

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

مبانی نظری پژوهش درباره فرهنگ سازمانی

۱-۱-۲ فرهنگ سازمانی چیست؟

عبارت فرهنگ از ریشه لغوی فعل «کشت کردن » مردم شناسی گاهی فرهنگ را به روشهای زندگی که مردم در آن زندگی  می کنند اطلاق می کند. (میر سپاسی، ۱۳۸۴ ص ۴).

مطالعه فرهنگ بسیار سخت است، به این دلیل که تعریف مفهوم فرهنگ کار آسانی نیست. (جکسون^[۱]، ۲۰۱۱، ص ۵۸)

عبارت فرهنگ در جنبه های محدود تری همچون ارزش ها و اعتقادات و نگرش برنامه ریزی شده مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین فرهنگ عبارت است از یک شیوه نگرش که در میان بسیاری از افراد مشترک است. (میر سپاسی، ۱۳۸۴، ص ۹).

بسیاری از صاحب نظران در این مورد اتفاق نظر دارند که مقصود از فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضاء نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود. یک سیستم انبساطی که اعضای آن دارای استنباط مشترک از آن هستند از مجموعه ای تشکیل شده است که سازمان به آن ارج می نهد یا برای آن ارزش قائل است. (عسگریان، ۱۳۸۸، ص ۱۰۵)

فرهنگ سازمانی همان شالوده درونی و ساختار غیر مشخص سازمان است که براساس اهداف، فناوری، ساختار، سیاست ها، عملکرد و محصولات سازمان تجلی می یابد و آشکار ترین نمودش را در رفتار کارکنان می توان مشاهده کرد. به طور کلی فرهنگ سازمانی یک ادراک است که افراد از یک سازمان دارند. فرهنگ سازمانی چیزی است که در سازمان وجود دارد نه در افراد. صفات ویژه ای است که به سازمان اختصاص دارد و نمایانگر مشخصات معمول و ثابتی است که یک سازمان را از دیگر سازمان ها متمایز می کند. (همان منبع، ص ۱۰۵)

اگر چه تعاریف بسیاری از فرهنگ وجود دارد، فرهنگ سازمانی به طور جامع مشاهده شده، از لحاظ تاریخی مشخص شده، و بطور اجتماعی ساخته شده است. فرهنگ شامل باورها و رفتارهایی است که در سطوح مختلف وجود دارد، و خود را در طیف گسترده ای از ویژگی های زندگی سازمانی آشکار می سازد (ابدوالرشید^[۲] و همکاران، ۲۰۰۴، ص ۱۶۴)

۲-۱-۲ تعاریف فرهنگ سازمانی

فرهنگ سازمان و نقش آن در بالندگی سازمان یکی از عناصر مهم در هر نظام سازمانی است. دانشمندان تعاریف گوناگونی از فرهنگ سازمان ارائه داده اند. که در اینجا به برخی از مهمترین آنها اشاره می شوند.

• فرهنگ سازمانی عبارتست از یک شیوه نگرش که در میان بسیاری از افراد مشترک است (میرسپاسی، ۱۳۸۴، ص۵).
• فرهنگ سازمانی ادراکی است که افراد از سازمان دارند، فرهنگ سازمانی چیزی است که در سازمان وجود دارد نه در افراد. صفات ویژه ای است که به سازمان اختصاص داده و بیانگر مشخصات معمولی و ثابت است که یک سازمان را از سازمان های دیگر متمایز می کند (گودرزی، ۱۳۸۱، ص۳۰).
• فرهنگ سازمانی به ارزش های مسلم، فرض های اصلی، انتظارات، خاطرات مشترک و تعاریف ارائه شده در سازمان بر می گردد. این واژه به ایدئولوژی رایج که در اذهان مردم است، اشاره دارد. یک احساسی از همانندی کارکنان، تهیه قانون های نامکتوب، راهنمایی های ذهنی که چگونه به دست آورده می شود را بیان می کند و ثبات سیستم اجتماعی که آشکار است را افزایش می دهد. (کوچکی و همکاران، ۱۳۹۱، ص ۱۰۵)
• فرهنگ سازمانی وسیله‌ای است که برخورد ما را با مسائل سازمان تسهیل می کند و نحوه تغییر و تفسیر ما از رویدادهای اطراف مان را شکل می دهد. (منوریان و شیرین، ۱۳۸۲، ص۴۷).
• فرهنگ سازمانی برچسبی اجتماعی است که از راه ارزشهای مشترک، تدبیرهای نمادین و آرمانهای اجتماعی، اعضای سازمان را به هم پیوند می دهد. (مشبکی و خلیلی، ۱۳۸۹، ص ۴۲)
• فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضا نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود (ترجمه پارسائیان و اعرابی،۱۳۸۲، ص۳۷۲).
• ادگارشاین^[۳]: فرهنگ سازمانی پدیده ای ملموس نیست که به راحتی قابل شناسایی باشد، کوه یخس است که فقط قله آن آشکار است و بخش عمده آن ناپیدا و پنهان می باشد ولی در واقع نمایانگر شیوه زندگی واقعی اعضای سازمان است. فرهنگ را روح سازمان و انرژی اجتماعی می دانند که می تواند سازمان را به جلو راند یا از حرکت بازدارد و این توان بالقوه به دلیل تأثیری است که فرهنگ بر رفتار کارکنان دارد. (قوچانی و بدری زاده، ۱۳۹۰، ص ۸۲)
• ادگارشاین : فرهنگ سازمانی به سطح عمیق تر از پیش فرض های اساسی و باورهایی که توسط اعضای سازمان به اشتراک گذاشته شده، و بطور ناخودآگاه به آن عمل می کنند، اشاره دارد. در این تعریف دیدگاه اصلی خود سازمان و محیط آن است. ( هوانگ، ۲۰۱۲، ص ۱۸۲۵)
• هاف استد^[۴] : فرهنگ سازمان را برنامه ریزی جمعی می دادند. (گودرزی،۱۳۸۱، ص ۲۹).
• ویلیام اوچی^[۵] : فرهنگ سازمانی را یک سلسله از نمادها، تشریفات و اسطوره‌هایی که منتقل کننده باورهای اساسی آن به کارکنانش می باشند تعریف می کند. (آقاجانی و کجوری ، ۱۳۸۳، ص۱۵۳).
• پیترز و واترمن^[۶] : از فرهنگ سازمانی چنین تعریفی ارائه می کنند: یک سلسله از ارزشهای مشترک مسلط و همبسته ای با مفاهیم نمادی چون داستان ها، اسطوره ها، تکلیه کلام و ضرب المثل ها منتقل می شود (میرسپاسی، ۱۳۷۷، ص ۲۰۱).
• فرنچ^[۷] : فرهنگ سازمانی را جنبه‌های پنهان سازمان معرفی می کند و بعضی دیگر مانند آرجریس^[۸] هر دو جنبه رسمی و غیر رسمی سازمان را به عنوان فرهنگ سازمان مطرح می کنند. (همان منبع ۱۳۷۷، ص ۱۲۶).
• استانلی دیویس^[۹] : فرهنگ سازمان الگوی از اندیشه ها و باورهای مشترک است که به اعضای یک نهاد معنی و مفهوم می بخشند و برای رفتار آنان در سازمان دستورهای فراهم می آورد (آقاجانی و کجوری ،۱۳۸۳، ص۱۵۳).

با نگاهی به تمامی تعاریف فرهنگ سازمانی که در دو دهه گذشته توسط دانشمندان و صاحبنظران علم مدیریت مطرح شده، وجوه مشترک تمامی تعاریف بیان شده عبارتند از:

• الگوی رفتاری غالب
• سیستمی یا نظام مند بودن آن
• مجموعه ای از ارزش ها و باورها و اعتقادات
• مشترک بودن و مورد حمایت واقع شدن این هنجارها و ارزش ها توسط اعضای سازمان
• متمایز نمودن سازمان ها از یکدیگر (مشبکی و خلیلی، ۱۳۸۹، ص ۳۹)

[۱] Jackson

[۲] Abdul Rashid

[۳] -Schein

[۴] – Hofsted

[۵] -William ouchi

[۶] -Peters and Waterman

[۷] -Ferench

[۸] -Argiris

[۹] – Davise

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

عدم برنامه ریزی برای به کارگیری فناوری:

در این حالت فناوری وارد می شود و در تقابل با فرهنگ سازمانی قرار گرفته او آثار خود را بدون آنکه کنترل شود بر جای می گذارد. برای مثال می توان از تغییر فرهنگ خرید در جامعه آمریکا پس از اختراع استارت خودرو و استقبال بیشتر خانم ها از رانندگی یاد کرد. فناوری مانند اسب تروآ می ماند که وارد شهر شده و سربازهای فرهنگ پنهان در آن شهر را به تصرف خویش در می آورند و فرهنگ را خارج از کنترل شکل می دهند. (بهنامی،۱۳۸۳، ص۸۲).

۲-۶-۱-۲  برنامه ریزی تغییر یا ایجاد فرهنگ برای به کارگیری فناوری:

در این حالت، اسب تروآ، خود وارد نمی شود بلکه مدیران آن را ساخته، سربازهای مناسب را در آن پنهان کرده و وارد شهر می کنند. در این حالت ایجاد تغییرات در کنترل و طبق برنامه خواهد بود، هر چند ممکن است تغییراتی خارج از کنترل نیز رخ دهند.

سربازانی که مدیران آنها را در این اسب تروآ پنهان می کنند عبارتند از:

• چشم انداز و استراتژی؛
• کسب اعتماد کارکنان و جاری ساختن چشم انداز و استراتژی در تاروپود سازمان ؛
• استفاده ازابزارهای فناوری برای همنواسازی کارکنان؛
• همسو کردن ارزش های افراد با ارزش های سازمان؛
• تغییر و بهینه سازی فرایندهای کسب و کار؛
• استفاده از سایر روش ها مانند TQM و… (همان منبع)

۳-۶-۱-۲ استفاده از فناوری برای ایجاد تغییر های فرهنگی موردنظر:

در مقاطعی از زمان لازم است که خارج از یک برنامه یکپارچه و کلان برای ایجاد و یا  تغییر فرهنگ خاصی اقدام کرد. فناوری و ابزارهای آن می تواند کمک مؤثری در این زمینه بکند. با به کارگیری یک فناوری خاص و سعی در جا انداختن آن، تغییر فرهنگی مورد نظر حاصل می شود. برای مثال می تواند از اتوماسیون اداری برای ایجاد فرهنگ نظم و سرعت در روابط اداری استفاده کرد و سازمان را از کرختی بیرون آورد (همان منبع).

سازمان ها امروزه با مسایل پیچیده رقابتی مواجه هستند شرایط داخلی و خارجی پیو سته و با سرعت در حال تغییرمی باشد ورود تکنولوژی اطلاعات به درون سازمانها و رشد سریع فناوری نیز براین پیچیدگی افزوده است. از طرف دیگر و شاید به همین علتها، نیاز به امنیت مادی و معنوی و افزایش تعامل و ارتباطات اجتماعی در سازمانها بیش از پیش احساس می شود. (بهاری و همکاران، ۱۳۸۹، ص ۱)

زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی افراد جامعه به شدت به فناوری اطلاعات و ارتباطات وابسته است. برخلاف دوران گذشته که اطلاعات و تکنولوژی دراختیار صاحب نظران فن و صنایع قرار داشت و مشروعیت آن نیز به تأیید و تصدیق آنان مرتبط بود، درجوامع جدید اطلاعاتی، مردم عادی نیز به گونه ای با تکنولوژی مرتبط شده اند که بخشی مهمی از زندگی روزمره آنان بویژه در حوزه فرهنگ شده است. به این دلیل هر نوع سیاستگذاری و برنامه ریزی در خصوص توسعه فرهنگی نمی تواند بی اعتنا به تحولات حوزه های اطلاع رسانی و ارتباطات در سطح ملی و بین المللی صورت بگیرد. (همان منبع، ص ۲-۱)

بدون شک پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر زیادی در فرهنگ و جوامع بشری گذاشته است، به طوری که عده ای، فناوری اطلاعات را مهم ترین عامل در پیشرفتهای قرن اخیر بیان کرده اند. (شاعیدی، ۱۳۹۰، ص ۴۵)

فرهنگ و تکنولوژی به عنوان سیستم های باز، دارای اجزایی هستند که آن اجزا نیز با همدیگر دارای روابطی سیستماتیک هستند. تغییر و دگرگونی در اجزای هر یک از سیستم ها ساختار داخلی آن را به آرایش جدیدی می کشاند و بر سیستم و یا سیستمهای دیگری که با آن در دادوستد انرژی هستند،  اثر   می گذارد. حال اگر ما تکنولوژی و فرهنگ را به عنوان دو سیستمی تلقی کنیم که در برگیرنده انواع و اجزایی هستند، این تاثیرگذاری متقابل می تواند موارد زیر را در بر گیرد:

• ایجاد منطق رفتاری جدید برای سیستم
• تحول در شیوه و میزان خودکنترلی سیستم
• مساله آفرینی یک سیستم بر بی سیستمی دیگر
• ظهور تحلیل نوین از مقولات کهن (همان منبع، ص ۴۸)

• برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

اهمیت فرهنگ سازمانی

فرهنگ می تواند به مثابه پدیده ای تلقی گردد که تمامی جنبه ها و اوقات ما را فرا گرفته است و مستمراً از طریق تعامل افراد با یکدیگر وضع و خلق می شود. (قوچانی و بدری زاده، ۱۳۹۰،  ص ۸۲)

فرهنگ از جمله اصطلاحاتی است که بیان آن به طور واضح مشکل است اما هر فردی وقتی آن را حس می کند آن را به خوبی می شناسد، فرهنگ یک سازمان از طریق نظاره، ترتیب لوازم، آنچه اعضا درباره آن حرف می زنندو آنگونه که پوشیده اند و… قابل تشخیص است. (محمودی، ۱۳۸۴، ص ۳۹ )

فرهنگ نباید در خلاء دیده شود، زیرا آن کثرت گرا است و به طور فعال بین روابط اجتماعی مورد بحث و مجادله است. (جکسون، ۲۰۱۱، ص ۸۰)

فرهنگ سازمان رفتار اعضای سازمان را تحت تاثیر قرار داده، و رفتارهای حامی استراتژی سازمان را تشویق می کند. فرهنگ سازمانی رابطه بین رفتار فردی و عملکرد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. (هوانگ، ۲۰۱۲، ص ۱۸۲۵)

سازمان های اثربخش دارای فرهنگ های قوی به همراه یکدسته ارزش های مشترک هستند. اما اینکه آیا فرهنگ های قوی تر اثربخشی بیشتری را موجب می شوند یا خیر بستگی به سازگاری و تناسب محتوای واقعی فرهنگ با شرایط محیطی سازمان دارد. یک فرهنگ قوی و نوآور با یک محیط پویا به خوبی سازگاری پیدا می کند. پروفسور دن دنیسون در یک پروژه تحقیقاتی خود به این نتیجه رسید که با توجه به روابط بین خواسته های محیط و فرهنگ و نیز راهبردهای سازمان چهارنوع فرهنگ می تواند شکل بگیرد: سازگاری، مشارکتی، باثبات و رسالتی. (سرداری، ۱۳۸۳، ص ۴۶)

سازمان ها مثل افراد دارای شخصیت می باشند و لذا قالب شخصیتی سازمان را فرهنگ سازمان گویند. به عبارت دیگر نسبت فرهنگ به سازمان مانند شخصیت است به فرد، بطور کلی فرهنگ سازمانی یک ادراک است که افراد از  سازمان دارند. فرهنگ سازمانی چیزی است که در سازمان وجود دارد نه در افراد. آن صفات ویژه ای است که به سازمان اختصاص دارد و نمایانگر مشخصات معمول و ثابتی است که یک سازمان را از سازمان های دیگر متمایز می کند (آقاجانی و کجوری، ۱۳۸۳، ص۱۵۳).

اگرچه فرهنگ در تئوری کلاسیک مدیریت بطور مستقل کم تر مورد توجه قرار گرفته است، لیکن توجه به ارزش های حاکم بر افراد و سازمان واقعیتی بوده که از نگاه اندیشمندان پنهان مانده است. بطور مشخص نظریه نهضت روابط انسانی، مطالعات هاثورن و اندیشمندان رفتارگرا مقوله فرهنگ و  ارزش های حاکم بر روابط کار در سازمان را پررنگ تر مطرح ساخته و بتدریج مقوله ای به نام فرهنگ سازمانی به یکی از مباحث مهم و قابل توجه در علم مدیریت، به خصوص مباحث رفتار سازمانی مبدل گردید. (سرداری، ۱۳۸۳، ص ۴۶)

فرهنگ سازمانی مشخصه ای بارز از هر سازمان است و شواهد بر آن است که فرهنگ های سازمانی مشخص بوده و سازمان ها را می توان از نظر فرهنگی از یکدیگر تمیز داد. از طرفی دیگر عوامل متعددی بر فرهنگ سازمانی مؤثر است در نتیجه فرهنگ های متعددی در سازمان های امروز ملاحظه می شود. عواملی نظیر نفوذهای بیرونی با پایگاه های گسترده ، ارزش های اجتماعی و عامل های ویژه سازمانی جزء عواملی هستند که بر فرهنگ سازمانی مؤثر بوده و تعدد فرهنگ های سازمانی امروزی را سبب شده است. لذا برای شناخت بیشتر و بهتر آنها، صاحب نظران مدیریت برای آن تقسیم بندی های متعددی ارائه کرده اند که بعضی از آنها در زیر آورده شده است . (مهربان، ۱۳۸۳، ص۴۵- ۴۳).

با توجه به اهمیت و تأثیر فرهنگ سازمانی، مدیران باید همواره بدنبال شناسایی متغیرها و توسعه فرهنگ سازمانی باشند تا از این طریق بر رفتار فردی کارکنان در سطح سازمان نیز تأثیر گذاشته، دستیابی به اهداف سازمان را برای خود و دیگران تسهیل نمایند. در نتیجه می توان گفت که مدیریت فرهنگ سازمانی یعنی شناخت و استفاده بهینه از فرهنگ موجود، تغییر یا تضعیف باورها و هنجارهای ناخواسته، تقویت باورها، ارزش ها، هنجارها خواسته و تثبیت فرهنگ مطلوب است (آقاجانی و کجوری، ۱۳۸۳،ص۱۵۹).

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

– مبانی نظری پژوهش درباره فناوری اطلاعات

۱-۲-۲ مفهوم فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات راهبرد، فکر و ابزاری همراه با نوآوری در حوزه انسانهاست و لازم به تذکر است که تعریف فناوری اطلاعات  به سبب ماهیت تغییرپذیر آن باید همراه با نگرشی دینامیک باشد تا استاتیک. (روشندل و صابر، ۱۳۹۱، ص ۱۱۲)

فناوری اطلاعات شامل مجموعه ای از روش ها و ابزارها به منظور بهینه سازی و حمایت از سیستم فعال کار مبتنی بر اطلاعات و دانش است. در واقع فناوری اطلاعات می تواند به عنوان محل تلاقی الکترونیک و پردازش داده ها خلاصه گردد. همچنین فناوری اطلاعات توصیف فناوریهایی است که کاربران کامپیوتر را قادر به ذخیره سازی، پردازش، بازیابی و انتقال اطلاعات از کامپیوتر می نمایند. (حیدری، ۲۰۱۳، ص۶۷۱)

فناوری اطلاعات عبارت است از تمامی اشکال فناوری که به منظور پردازش، ذخیره سازی و انتقال اطلاعات در قالب الکترونیکی به کار گرفته می شوند. تجهیزات فیزیکی که به این منظور به کار گرفته می شوند عبارتند از: رایانه ها، شبکه و تجهیزات ارتباطی، فاکس و نرم افزارهای الکترونیکی. فناوری اطلاعات بطور کلی به دامنه گسترده ای از تجهیزات و رایانه ها، ابزارها، ذخیره سازی داده ها،  ابزارهای ارتباطات و شبکه ای، کاربردها و خدمات که توسط سازمان ها استفاده شده تا داده ها، اطلاعات و دانش را ایجاد کنند، گفته می شود. (ایمانی و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۵۱)

فناوری اطلاعات و ارتباطات به هر دو فناوری اطلاعات و سیستم های رایانه اطلاق می شود. فناوری اطلاعات شامل هرگونه تجهیزات و سیستم های اتصال داخلی این تجهیزات که شامل هر یک از اشکال فناوری استفاده شده در ایجاد، ذخیره، ساماندهی، مدیریت، جابجایی، نمایش، تعویض، تبادل، انتقال یا دریافت اطلاعات، به هر شکل ممکن آن می شود. (زنگی آبادی و حسینی، ۱۳۸۸، ص ۶۴)

شاید بتوان گفت فناوری اطلاعات همان مطالعه، طراحی، گسترش، اجرا و مدیریت سیستمهای اطلاعاتی مبتنی بر کامپیوتر و بخصوص کاربردهای نرم افزاری و سخت افزاری کامپیوتر است که توسط آن داده های کاربردی به هر صورت گردآوری می شوند. فناوری اطلاعات بر دانش مهارت استفاده از کامپیوتر و سیستم ارتباط از راه دور، ذخیره سازی، کاربرد و انتقال اطلاعات تاکید دارد. فناوری اطلاعات رشته ای است که از منابع الکترونیکی برای دستیابی به اطلاعات استفاده میکند و شامل مسائلی است که به گسترش علوم کامپیوتر و تکنولوژی طراحی، توسعه، راه اندازی و اجرای سیستمها و کاربردهای اطلاعاتی مربوط است. (موسوی، ۱۳۸۶، ص ۴۵۸)

در کوتاه مدت، می توان فن آوری اطلاعات را به عنوان یک سیستم اطلاعات مبتنی بر کامپیوتر از سرور مرکزی به ریز رایانه ها یا جمع آوری، پردازش، ذخیره سازی و توزیع اطلاعات با کمک کامپیوتر خلاصه نمود. استفاده از سیستم های پیشرفته برای فن آوری اطلاعات لزومی ندارد. به طور کلی، فناوری اطلاعات می تواند به عنوان یک تکنولوژی که ارائه، جمع آوری، پردازش، ذخیره سازی، انجام و یا ساخت اطلاعات قابل دسترس در هنگام نیاز را بر عهده دارد، تعریف گردد. فن آوری اطلاعات در واقع کل سیستم را پوشش می دهد و تنها مربوط به نرم افزار یا سخت افزار خاصی نیست بلکه یک اتصال کارآمد بین همه این مولفه ها را قادر می سازد. (کالکان^[۱] و همکاران، ۲۰۱۱، ص ۸۵۵)

در حال حاضر فناوری اطلاعات یکی از عوامل مهم در بهبود بهره وری و عملکرد سازمان است. استفاده از تکنولوژی و فن آوری اطلاعات به طور خاص برای عملیات موفقیت آمیز سازمانهای امروز ضروری است. (شوکت و ظفر، ۲۰۱۰، ص ۳۰۵)

[۱]  Kalkan

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

ارزش فناوری اطلاعات و ارتباطات

فناوری اطلاعات و ارتباطات در واقع فناوری غالب در هزاره جدید است. (هافکین، ۱۳۸۳،  ص ۲۵).

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فراگیر شده و جهان را دگرگون ساخته است. مهم ترین تغییرات ناشی از این فناوری در جهان را مارشال مک لوهان در عبارت “دهکده جهانی” خلاصه کرده است. بستری که در آن مردم نقاط مختلف کره زمین مانند ساکنان یک دهکده امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند. (روشندل و صابر، ۱۳۹۱، ص ۱۱۰)

اطلاعات و ارتباطات و فناوری های آن دو وظیفه مهم به عهده دارند: ایجاد، تهیه، توزیع  و امثال ارائه و تحویل اطلاعات درون سازمانی و همچنین جمع آوری و انتقال اطلاعات میان و برون سازمانی از          فعالیت های سایر سازمان های جانبی یا واسطه و حتی رقبا در ابعاد مختلف و در فعالیت های بین المللی و جهانی در صورتیکه فناوری اطلاعات و ارتباطات به روش دقیق و مناسبی طراحی شود و همراه و هماهنگ با هدف ها و مأموریت های برنامه های سازمان باشد؛ در حکم اهرمی بسیار توانمند برای رشد و ارتقای کارکنان سازمان به کار گرفته می شود. اما هر گاه این برنامه ریزی به طور صحیحی صورت نگیرد بدون شک هزینه ای سنگین و بیهوده ای در بر خواهد داشت که توجیه اقتصادی ندارد. (مومنی، ۱۳۸۰، ص۶۲۳-۶۲۲).

فناوری اطلاعات کمک مؤثری به برقراری ارتباط کرده است چنانکه اکنون ارتباط بین شخص با  شخص و انتقال اطلاعات به راحتی میسر شده است. مانند پست های الکترونیکی^[۱]، انتقال اصوات^[۲]به صورت الکترونیکی ودورنگارها^[۳]وشبکه های درون سازمانی^[۴].

۵-۲-۲- فناوری اطلاعات، نیاز امروز مدیران فردا

فناوری اطلاعات، انقلاب رایانه ای و اینترنتی در چند سال اخیر تغییر وسیع و سریعی را در جنبه های مختلف زندگی جوامع اعم از فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی پدید آورده است. این فناوری از یک سو نه تنها مهم ترین ابزار، روش و سرمایه برای توانمند سازی جوامع در قرن جدید و ایجاد تغییرات اساسی در زندگی، آموزش،اشتغال، نحوه حکومت و اداره جوامع، بنگاها و صنایع محسوب می شود، بلکه فرصتی استثنایی برای جبران عقب ماندگی های کشورهای در حال توسعه به منظور ورود به دوران فراصنعتی و عصر اطلاعات می باشد. (قاضی نوری و همکاران، ۱۳۹۱، ص ۱۷۶)

تنوع و پیچیدگی فعالیت های مختلف علمی، اقتصادی، آموزشی و… در قالب سازمان های مختلف و گستردگی ارتباطات درون سازمانی و برون سازمانی در نظام های مدیریتی امروز و همچنین شاخص ها و عوامل فراوان مؤثر در رشد و توسعه سازمان ها بیش از هر زمان دیگری نیازمند باشند به سلاح ها و ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی در عرصه مدیریت که با ظهور پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات رنگ و جلوه ای دیگر گرفته است مهمترین و شاید اثرگذارترین دست یافته بشر در طول چند قرن اخیر باشد، تا جایی که مهمترین کالای تجاری قرن حاضر را اطلاعات معرفی کرده اند. تأثیر  مستقیم و غیر مستقیم ICT در تمامی ساختارها و سطوح زندگی عادی مردم و نفوذ و توسعه ابزارهای این پدیده عصر جدید در پییچده ترین فعالیت ها‌، مؤثرترین عامل در راه توسعه فناورانه و به تبع آن اطلاعاتی بشر بوده است. ظرفیت های بالقوه ICT مدیران پیشرو را مجاب می کند تا با نگرشی عمیق بر ابزارهای این پدیده جهان شمول قابلیت های بالفعل سازمان خود را به منصه ظهور گذارند. در واقع پدیده ICT، دو سیستم مدیریت اطلاعات و مهندسی اطلاعات را برای مدیران به ا رمغان می آورد. مدیران پیشرو همیشه به دنبال فناوری های هستند که جریان کار را تسریع و تسهیل می کند در واقع مدیران برای ایجاد ارتباطات مؤثر ما بین سطوح طولی و عرضی سازمان همچنین ساده کردن جریان امور برای جمع آوری و راهبرد مناسب اطلاعات مرتبط با حوزه فعالیت سازمان خود ناگزیر از شناخت ظرفیت های موجود سازمان خود و نیاز سنجی ظرفیت های تکمیلی هستند. بدون شک ICT موجب تقویت توانایی ها و خلاقیت های مدیران پیشرو می شود. با این نگرش یک مدیر وکارمندان او وقتی ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی را به سازمان خود تزریق کنند می توانند به جای سنتی کارکردن، ‌سریع تر و با دقت تر از قبل کار کنند ضمن اینکه مدیر می تواند نظارت و مدیریت غیر متمرکز را تجربه کند. (رضائی، ۱۳۸۴، ص۳۸).

به کارگیرى فناورى اطلاعات در سازمان، نیازمند ملاحظات مختلف مدیریتى، فرهنگى، فنى و … مى باشد. همچنین در این راستا باید به ویژگى هاى شغل و شاغل در استفاده از فناورى اطلاعات توجه نمود. ویژگى هاى شغل از قبیل اهمیت شغلى و همچنین ویژگى هاى شاغل مانند سن و یا جنسیت شاغل مى تواند در میزان استفاده و به کار گیرى فناورى اطلاعات تاثیر گذار باشد. (اکبری و اسماعیل زاده، ۱۳۹۲، ص ۶)

[۱] -E-mail

[۲] -voice mail

[۳] -fax

[۴] -lan

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

– مفاهیم اساسی فناوری اطلاعات و ارتباطات

آشنایی با این مفاهیم در حکم پیش نیاز است. و از آن به منظور ایجاد یک زمینه نظری یاد می شود. کارکنان باید بتوانند کارکردهای عمده محیط های نرم افزاری فهمیده و از جنبه های گوناگون کاربرد استفاده کنند. کارکنان باید بتوانند:

• اجزای اصلی سخت افزار مورد استفاده را تعیین و تشخیص دهند.
• درک درستی از عملکرد اصلی سخت افزاری در عمل داشته باشد.
• انواع تجهیزات جانبی از قبیل مودم‌، فکس، ‌اسکنر، ‌دوربین دیجیتالی و… را تشخیص دهند.
• درک روشن و عملی از ارتباط شبکه های محلی،شبکه های خارجی (مانند اینترنت) و استفاده از پست الکترونیکی داشته باشید.
• فهم درست از کار اصلی محیط نرم افزارهای سیستمی نشان بدهند.
• درک صحیحی از جنبه های کاربردی هر نرم افزار در سیستم را به نمایش بگذارند.
• به طور کلی چگونگی کار رایانه و سیستم عامل آن را بفهمند یاد بگیرند که چگونه رایانه را تحت کنترل خود داشته باشند تا هنگام کارکردن با آن دچار سردرگمی نشوند.

پس باید بتوانند بین اجزای اصلی یک سیستم رایانه ای و اجزای جانبی آن تفاوت قائل شوند هم چنین بدانند که نرم افزار سیستمی چیست و از چگونگی اتصال رایانه به یک شبکه آگاه بوده و یا عملکرد متناظر با چنین شبکه ها  آگاه باشند (تأمینی، ۱۳۸۳،ص۷۶).

۳-۲-۲- نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات

در مفهوم کلاسیک، فناوری مجموع دانش تبلور یافته در ابزار و روش های تولید است. تأثیر فناوری بر رشد از قدیم مورد بحث بوده است که به سه دسته قابل تقسیم هستند. در حالت اول، تأثیر فناوری در قالب کالاهای سرمایه ای تجسم یافته و تحلیل شده که نتیجه آن افزایش بهره وری سرمایه بوده است. در حالت دوم، فناوری بهره وری نیروی کار را فزایش می دهد. در حالت سوم، فناوری بهره وری کل و نه لزوماً بهره وری کار یا سرمایه را افزایش می دهد. (ایمانی و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۵۲)

بکارگیرى فناورى اطلاعات و کاربرد آن در سازمان­، موجب تحولات بزرگی در دنیای امروز شده است، که بسیاری از صاحبنظران آن را انقلاب دوم صنعتی نامیده­اند. (اکبری و اسماعیل زاده، ۱۳۹۲، ص ۶)

فن آوری اطلاعات دارای اهمیت حیاتی برای موفقیت استراتژیک سازمان ها است  و یک عامل مهم تمایز بین عملکرد با کیفیت بالا و پایین می باشد. (کالکان و همکاران، ۲۰۱۱، ص ۸۵۶)

تحقیقات نشان می دهند که یکی از مهمترین دلایل تمایز سازمانها از یکدیگر، درجه بکارگیری فناوری اطلاعات توسط آنها در فعالیت های سازمانی است. به عبارتی، سازمان هایی که از فناوری اطلاعات به طور گسترده و بهینه استفاده کرده اند، دارای مزیت رقابتی پایدار هستند و از دیدگاه ذینفعان نسبت به سایر سازمانها از تمایز بیشتری برخوردارند. عدم بهره گیری و تطبیق کم فناوری اطلاعات با نیازهای کاربران اغلب به عنوان مهمترین دلیل شکست در بسیاری از پروژه ها بیان شده است. (برزه کار و همکاران، ۱۳۹۲، ص ۱۲۴-۱۲۳)

عصرالکترونیک ابزار و فنون نیرومندی را در اختیار بشر قرار داده است و گسترش وسایل ارتباط جمعی، شبکه های تلفنی، ماهواره ها و بزرگ راه های اطلاعاتی، تمامی جنبه های زندگی انسان را بیش از پیش به خدمات و تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی متکی کرده است. فناوری اطلاعات و اینترنت، اقتصاد و اوضاع اجتماعی و فرهنگی را به چالش کشیده است. در بسیاری از فعالیتهای خدماتی بویژه در حوزه فرهنگ نیز، مهم ترین تحول تحت تاثیر فناوری نوین ارتباطی، این است که عناصر مشترک فرهنگ های مختلف در حال آمیخته شدن است. (بهاری و همکاران، ۱۳۸۹، ص ۶-۵)

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

مدیریت فناوری اطلاعات

عموماً منتقدان فناوری، به سه دسته بندی مختلف تقسیم می شوند:^[۱]

• افرادی که فناوری را در هر شکلی، افزایش تسلط انسان بر طبیعت می دانند.
• افرادی که از فناوری های جدید می نالند و آن را شکل خاصی از مذلت، و بی هویتی بشر می دانند.
• سرانجام،‌افرادی که به نظر آنها فناوری بی طرف است و معنادار بودن آن بستگی به استفاده و به کارگیری نوع بشر از آن دارد.

دیدگاه نویسنده به سومین دسته بندی گرایش دارد. به بیان دیگر ارزش های فناوری اطلاعات وارتباطات بستگی به نحوه استفاده انسان از آن دارد به طور طبیعی فناوری بر ارزش های سیاسی و اجتماعی جامعه ای که از آن فناوری استفاده می کند تأثیر می گذارد که به نوبه خود می تواند بر  بهره وری سازمان های آن جامعه نیز مؤثر باشد. به علاوه با فناوری سیستم های خبره، مدیران توانایی انجام کارهای مختلفی را دارند که در گذشته توسط دیگران انجام می شد. برای مثال سیستم های تشخیص خبره می توانند بهره وری تعمیر و نگهداری را افزایش دهند. هر فناوری جدید نیاز به آموزش و تعلیم دارد. سیستم های خبره هم به عنوان یک فناوری جدید از این قاعده مستثنی نیستند. آموزش و تعلیم کلید صنعتی شدن مبتنی بر دانش است. گرچه فناوری سیستم های خبره می تواند از امر آموزش خود نیز سهیم باشد. این فناوری می تواند شیوه های جدید آموزش یادگیری را معرفی کند. (تدین و تهرانی، ۱۳۸۰، ص ۵۲۳-۵۲۱)

فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) از جمله فناوری های نوینی محسوب می شود که فضای سازمانی، صنعتی و پیرامونی ما را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تا چند دهه پیش تصور اینکه این فناوری تا این حد فضای کسب و کار و زندگی پیرامونی ما را تحت تأثیر قرار دهد، کمی دور از ذهن به نظر می رسید،  اما هم اکنون با گسترش روز افزون این فناوری حتی در جامعه ای مانند ایران که هنوز تا رسیدن به استانداردهای لازم بهره گیری از فناوری اطلاعات فاصله زیادی دارد، مشاهده می کنیم که این فناوری وارد حوزه زندگی روزانه ما شده است و روز به روز تدثیرپذیری ما از این فناوری افزایش پیدا می کند. (ایمانی و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۵۲)

در بیست سال اخیر، فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش قابل توجهی را در بهبود امور حرفه ای و شغلی ایفا کرده است. بشرامروز جامعه ای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات را تجربه می کند که از           ویژگی­های خاص خود برخوردار هستند.زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت کامل و کسب مهارتهای استفاده از این تکنولوژی هاست و بدون داشتن چنین ابزاری، رقابت و زندگی بسیار مشکل خواهد بود و منجر به از دست رفتن فرصتهای فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع می شود. سازمانها نیز باید جهت بکارگیری و استفاده بهینه از فناوری اطلاعات و ارتباطات زمینه سازی لازم و مطلوب را داشته باشند تا بتوانند در این راه، گامهای مهم و صحیح را در عرصه پیشرفت و ترقی طی نموده و موجبات ادامه حیات سازمانی را فراهم نمایند. (بهاری و همکاران، ۱۳۸۹، ص ۲)

در دنیای فعلی، فناوری اطلاعات خمیرمایه توسعه انسانی در سازمان و جامعه است و محورهای اساسی توسعه منابع انسانی و ماهیت آن را نیز متناسب با نیاز جامعه و انسانها تعیین می کنند. در فرآیند فناوری اطلاعات، دائماً اطلاعات تولید، پردازش، توزیع و مدیریت می شود. بنابراین فناوری اطلاعات زمانی حلال مشکلات خواهد بود که در خدمت توسعه و پرورش انسانها قرار گرفته و  قابلیت های انسانی با هم تلفیق و به توسعه و بهره وری منجر گردد. (ایمانی و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۵۷)

کاربرد فناورى اطلاعات در سازمان ها نیازمند ملاحظات مختلفی مى باشد که در این میان مى توان به ملاحظات فرهنگی، فنی، مدیریتی و شغلی اشاره نمود. در بسیاری از شرکت هاى پیشرو در زمینه به کارگیرى فناورى اطلاعات، در درون سازمان و در سیستم روابط برون سازمانی خود، قبل از فراهم نمودن زیرساخت هاى فنی دست به فراهم نمودن زیرساخت هاى انسانی و سازمانی زده اند. زیرساخت هاى انسانی و سازمانی شامل فرهنگ مناسب به کارگیرى فناورى اطلاعات در سازمان، مدیریت و راهبری مناسب فناورى اطلاعات، ساختار سازمانی کارا و تناسب شغل و ویژگى هاى حرفه ای کارکنان با استفاده از فناورى اطلاعات مى باشد. (اکبری و اسماعیل زاده، ۱۳۹۲، ص ۶)

[۱] – zuboff

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید